Thursday 30 January 2014

পলিহাউচ::Polyhouse


সেউজী ধৰণী


পলিহাউচ---আবতৰীয়া শাক-পাচলি উৎপাদনৰ বাবে নতুন প্রযুক্তিবিদ্যা





ডঃ অমল চন্দ্র শর্মা আৰু পাৰভেজ আহমেদ

বর্তমান আধুনিক কৃষি প্রযুক্তিবিদ্যাত প্লাষ্টিকৰ প্রয়োগে এটি গুৰুত্বপূর্ণ ভূমিকা গ্রহন কৰিছে। প্লাষ্টিকৰ বিভিন্ন ব্যৱহাৰৰ ভিতৰত পলিহাউচ উল্লেখযোগ্য। পলিহাউচ হ’ল পলিথিনৰে সঁজা এবিধ বিশেষ গৃহ য’ত বিভিন্ন উদ্ভিদৰ খেতি কৰিব পৰা যায়। এনে গৃহবোৰক প্লাষ্টিকহাউচ বুলিও জনা যায়। আবতৰীয়া শাক-পাচলিৰ উৎপাদন কৰি লাভবান হোৱাৰ মানসেৰে অসমত আজিকালি বহুতো প্লাষ্টিকৰ ঘৰ গঢ়ি উঠা দেখা গৈছে। স্বচ্ছ পলিথিনেৰে  নির্মাণ কৰা পলিহাউচৰ ভিতৰলৈ সূর্যৰ কিৰণ পলিথিনৰ মাজেৰে সৰকি যায়, যাৰ বাবে সেউজগৃহ ( Greenhouse) প্রক্রিয়াৰ বাবে ভিতৰৰ উষ্ণতা বাহিৰতকৈ বৃদ্ধি পায়। সেয়ে শীতকালতো গ্রীষ্মকালীন শাক-পাচলিৰ খেতি পলিহাউচৰ ভিতৰত সহজে কৰিব পাৰি। ইয়াৰ উপৰিও বৰষুণ, শিলাবৃষ্টি আদিৰ পৰা ৰক্ষা পোৱাৰ বাবে বৰষুণৰ দিনতো আগতীয়া শাক-পাচলিৰ খেতি  কৰি লাভবান হ’ব পৰা যায়।

পলিহাউচ নির্মাণ পদ্ধতি
বজাৰত বিভিন্ন ধৰণৰ পলিথিন পোৱা যায় যদিও পলিহাউচ নির্মাণৰ বাবে এক বিশেষভাবে তৈয়াৰ কৰা পলিথিন ব্যৱহাৰ কৰিব লগে কেতবোৰ নির্দিষ্ট প্রতিষ্ঠানে প্রস্তুত কৰা এইবিধ পলিথিন VU Stabilize 200 মাইক্রন ডাঠ হোৱাৰ লগতে প্রতি কিঃ গ্রামৰ পৰা ৫.৩ বর্গ মিটাৰ ঠাই আগুৰিব পৰা হয়। অসমত বাঁহ পর্যাপ্ত পৰিমাণে পোৱা যায়। সেয়ে এইবিধ সামগ্রী ব্যৱহাৰ কৰি অতি কম খৰছত পলিহাউচ এটা নির্মাণ কৰিব পাৰি। তলত বাঁহৰে সাঁজিব পৰা পলিহাউচ এটাৰ বিষয়ে চমুকৈ উল্লেখ কৰা হ’ল:-
পানী জমা নোহোৱা ওখ, ৰ’দ পৰা মাটিত পলিহাউচটো সাঁজিব লাগে। এনে গৃহৰ নিচেই কাষতে ওখ গছ থাকিব নালাগে। উপযুক্ত স্থান নির্বাচন কৰাৰ পাছত উত্তৰ-দক্ষিণ মুৱাকৈ গৃহটো সাঁজিব লাগে যাতে দিনটোৰ দুয়োবেলাই ৰ’দ পৰে। পলিহাউচটো ধেনুভিৰীয়া আর্থাৎ মাজভাগ ওখ হ’ব লাগে। সাধাৰণতে মাজভাগ ৩ মিটাৰ ওখ আৰু কাষৰ ভাগ ২মিটাৰ ওখকৈ ৰখা হয়। এনে উচ্চতাৰ ১৮ মিটাৰ দীঘল আৰু ৬ মিটাৰ বহল এটা পলিহাউচৰ বাবে ৩.৫ মিটাৰৰ ৭টা আৰু ২.৫ মিটাৰৰ ১৫টা ভলুকা বা জাতি বাঁহৰ খুটাৰ প্রয়োজন হ’ব। খুটি আৰু মাৰলিৰ ওপৰত বাঁহৰে চালি এখন দি তাৰ ওপৰত পলিথিনখন দি পুনৰ তাৰ ওপৰত এখন চালি দিব লাগে যাতে বতাহে পলিথিনখন উৰুৱাই নিব নোৱাৰে। অৱশ্যে দ্বিতীয়খন চালি কিছু সেৰেঙাকৈ দিব লাগে। এনে কৰিলে সূর্যৰ ৰশ্মি গৃহটোৰ ভিতৰলৈ সোমোৱাত বাছি বাধা নাপায়। গৃহটোৰ ওপৰখন হোৱাৰ পাছত চাৰিও কাষৰ বেৰকেইখনো একেবিধ পলিথিনেৰে বেঢ়ি দিব লাগে। অৱশ্যে সন্মুখৰ বেৰখনত ওলোৱা-সোমোৱা কৰিবৰ বাবে দুৱাৰ এখন থব লাগেবেৰ হিচাপে দিয়া পলিথিনখন এনেদৰে বান্ধিব লাগে যে ভিতৰ ভাগ বেছি গৰম হৈ পৰিলে সেইখন উঠাই দি বায়ু চলাচলৰ সুবিধা কৰি দিব পাৰি।
উপৰোক্ত ধৰণেৰে সাঁজি লোৱা গৃহটোৰ ভিতৰখন শীত কালতো গৰম হৈ থাকিব। সেয়ে শীতৰ বতৰতো গ্রীষ্মকালৰ বহুকেইবিধ শাক-পাচলিৰ খেতি সহজে কৰিব পৰা যাবআনহাতে বৰষুণৰ বতৰত মুকলিত কৰিব নোৱৰা শাক-পাচলিও এনে গৃহত কৰিব পৰা হবঅৱশ্যে এনে একোটা গৃহৰ ভিতৰভাগৰ মাটিকালি যিহেতু নিচেই কম সেয়ে যিবোৰ শাক-পাচলিৰ চাহিদা বজাৰত সদায়ে বেচি , কম দিনতে চপাব পাৰি, বাঢ়িবৰ বাবে কম মাটিৰ প্রয়োজন নহয় বা ওপৰৰ ফালে বগাই যায় তেনে শাক-পাচলিকেই বাচি লব লাগিবপৰীক্ষাৰ দ্বাৰা দেখা গৈছে যে একোটা পলিহাউচত তলত উল্লেখ কৰা শষ্যক্রম অনুসৰি গোটেই বছৰজুৰি খেতি কৰি লাভাবান হ’ব পাৰি।

   পলিহাউচত বছৰজুৰি কৰিব পৰা আবতৰীয়া শাক-পাচলিৰ শস্যক্রম

কৃষিকাল
শষ্য
মার্চ-জুন
বিলাহী / কেপচিকাম
জুন-আগষ্ট
লাই / ধনীয়া / মৰিচা/ পালেং ইত্যাদি
আগষ্ট-চেপ্তেম্বৰ
বিলাহী / কেপচিকাম
ডিচেম্বৰ-ফেব্রুৱাৰী
তিয়ঁহ

শাক-পাচলিৰ উপৰিও পলিহাউচত ফুলৰ খেতিও কৰিব পৰা যায়। উদাহৰণ হিচাপে চন্দ্রমল্লিকাৰ কাটিং চেপ্তেম্বৰত মাহত ৰুই ডিচেম্বৰ মাহত ফুল পাব পাৰি। সেইদৰে জুন মাহত গ্লেডিঅলাচৰ আলু ৰোব পৰা যায়। আনহাতে বহুতো অঞ্চলত  পলিহাউচত বিভিন্ন শাক-পাচলি আৰু ফুলৰ পুলি উৎপাদন কৰিও যথেষ্ট লাভবান হোৱা দেখা গৈছে।


আঁচনি সমন্বয়ক, বিজ্ঞানী; কৃষি বিজ্ঞান কেন্দ্র, তিনিচুকীয়া


Sunday 26 January 2014

Organic Farming - Concept and Reality




সেউজী ধৰণী


Organic Farming - Concept and Reality




  

DR.BINOY KR. MEDHI1 and DR. RAMANIKANTA THAKURIA2



                                                                                                                                         


Introduction

Though, India is proud of its "Green Revolution" because of four-fold increase in food production in the last 50 years but this achievement has been followed by protests degrading environment and human health. The major effect of "Green Revolution" is that our agricultural system has become chemicalized. The effects of excessive and hazardous usage of pesticides, herbicides and fertilizers on human health are because of their high toxic and residual level in food chain. The chemicalized agriculture, though, has tremendous potential in production of crop on short term basis but because of its harmful consequences on human health and eco-system, a movement of alternate form of agriculture has come forward which is known as "Organic agriculture" or 'Organic farming". What is "Organic Farming then? Organic farming means farming in the spirit of organic relationship. The concept of organic farming bears dubious meaning in the developing countries ('Inorganic + Organic' and 'solely organic'). In India, it means organic where no synthetic fertilizers and chemicals like pesticides, herbicides etc. in agriculture are allowed. Lampkin (1990) defined organic farming as a production system, which avoids or largely excludes the use of synthetically compounded fertilizers, pesticides, growth regulators and livestock feed additives. Critical observations revealed that though the production level achieved through organic farming is comparatively less then chemicalized farming but the quality and levels of production in organic farming could be assured in long-term sustained basis without hampering the surrounding eco-system. But, is it feasible to go for organic farming to meet the need of the overwhelming population pressure and socio-economic conditions of our poor farmers? It is a matter of great debate for the agricultural scientists.


Farmers adoption 
As per our farmers perception, the fertilizer management schedule for any crop or cropping sequences generally implies the use of easily available fertilizers like Urea, Single Super Phosphate (SSP) and Muriate of Potash (MOP). In organic farming, the role of urea to supplement nitrogen, SSP to supplement phosphate and MOP to supplement potash are to be substituted through any organic sources. Though the organic materials like concentrated organic manures (Neem Oil Cake, Mustard Oil Cake), cow dung enriched Farm Yard Manure (FYM), Vermicompost, Green-manuring crops, Bio-fertilizers and other organic wastes are available but in real practice, our farmers generally prefer to use cow dung enriched FYM. Moreover, while practicing the farming totally through organics, some problems in applying the organic materials in relation to inorganic fertilizers are often encountered in the practical field situations. The feasibility of applying organics and inorganic fertilizers are discussed below :
FYM and Inorganic fertilizers 
For higher productivity of any crops or cropping sequences, the optimum dose of readily available nutrients like Nitrogen (N), Phosphorus (P2O5) and Potash (K2O) are recommended for a particular type of the soil. Let us assume that dose for one crop is 40 kg N (87 kg Urea), 20 kg P2O5 (125 kg SSP) and 20 kg K2O (33 kg MOP) per hectare. Now, the question is how much bulk quantity of FYM is to be incorporated to substitute the above quantities of fertilizers. It is generally known that FYM contains 0.55% N, 0.19% P and 0.60% K. Out of these, only 30% N, 60-70% phosphate and 75% potash are readily available to the first crop and the rest portions are likely to be available in the successive crop season or remain as such in the soil. Therefore, to supplement equivalent quantity of 87 kg Urea per hectare, 24 Mt or rather 24,000 kg of FYM need to be applied in the soil. Is it really feasible in organic agriculture? Further, after incorporating 24,000 kg FYM per hectare of soil, the equivalent amount of added SSP and MOP will be 392 kg and 216 kg, respectively, which are again higher (267 kg for SSP and 183 kg for MOP) then what is recommended for the crop in question. Surprisingly, the above-calculated quantities are determined based on the partial content of the total nutrients present in FYM on dry-weight basis. Therefore, to supplement equivalent quantity of 87 kg urea through FYM, an additional amount of Rs. 1015/- for 267 kg SSP and 851/- for 183 kg MOP per hectare has to be borne. It appears that in order to equate with one nutrient through FYM, excess nutrients (imbalance) for the crop in question are applied. On the other hand, if the FYM is applied based on the K2O requirement of the crop, then to supply 20 kg K2O per hectare, required quantity of FYM will come around 3.7 Mt or 3700 kg. Again, this 3.7 Mt is equal to 13.2 kg Urea and 60.4 kg SSP. In this case also, no balance quantities of fertilizers are applied or rather the quantity of fertilizers incorporated are comparatively less (73.8 kg for urea and 64.6 kg for SSP) than what the crop in question is specifically needed.

Vermicompost and Inorganic fertilizers
The quality of any vermi-product is largely determined by the type of raw materials added, but on an average it generally contains 1.8% N, 1.12% P and 1.55% K. The suggestive limit of application of vermicompost in most of the field crops is 2 Mt (2000 kg) per hectare but in most of the horticultural crops (30 X 30 cm spacing) the amount may go as high as 2.5 to 3.0 Mt per hectare (assuming 30g for each seedling). Moreover for managing chemical fertilizers (N : P2O5 : K2O 120 : 60 : 120 kg/ha)) and organic manures in most of the horticultural crops, the cost will come around Rs. 5000/- while, in case of vermicompost application the figure will be around Rs. 20,000/- (assuming the cost of vermicompost @ Rs. 10/- per kg). Therefore, considering the economic condition of our poor farmers, is it feasible to apply vermicompost in the practical field situation? Further, will it be possible to supply all the nutrients to the specified crop in question by mere application vermicompost? In such situation, what should be our suggestion to the farming community, whether to go for least-cost higher production through chemical farming on short term basis or to produce quality products on sustain basis without compromising the quality through organic agriculture that involve higher cost of production. These are some of the vital issues that need to be focused critically.

Green manures and Inorganic fertilizers
Green manure (Sunhemp, Sesbania, Crotolaria, Dhaincha etc.) serve as reservoir of plant nitrogen associated with numerous nodulation in their roots as well as in the stems depending upon the species. Questions generally arise, whether the green manure crops have the potential to supply all the required nutrients to the succeeding crops? The answer will certainly be "no". Let us depict the issue by taking a small example. Suppose a farmer desires to grow one main crop taking Sunhemp as preceding green manuring crop. The seed requirement of Sunhemp to cover one hectare of land is approximately 60 kg costing around Rs. 1800/-. Research findings revealed that biomass production (Dry-matter) of 50 days old Sunhemp per hectare is 4.6 Mt, which generally accumulate 119.6 kg N, 40.9 kg P2O5 and 106.5 kg K2O. Further, out of these total content, how much quantity of nutrients become available to the soil or to the immediate crops will largely depend upon their ratio (C : N, C : P) with total carbon. Wider the ratio lower will be their availability and vise-versa. It has been estimated that only 20 per cent of the total nutrients in green manure crops are available to the first crop. Therefore, it could be inferred that by spending Rs. 1800/- for purchasing the seeds of Sunhemp, the quantity of available nutrients like N, P2O5 and K2O added to the first crop per hectare will be only 24 kg, 8.2 kg and 21 kg, respectively. On the other hand, if the above-specified quantities of nutrient are likely to be supplemented through chemical fertilizers say, Urea, SSP and MOP, one has to spend only Rs. 620/- per hectare. Keeping asides the bulk quantities of organic matter added to soil, growing of green manure crops in hectares of land and in-situ chopping to mix well ahead of cultivation of the main crops are also labour expensive. So, which methods of farming will our farmers adopt considering their socio-economic condition? It needs to be studied critically.

Bio-fertilizers and other natural products of Insecticides

Rhizobium, Azotobacter, Azospirillum, Azolla, Blue Green Algae etc. for supplying nitrogen and PSB (Phosphate Solubilising Bacteria) and VAM (Vesicular Arbuscular Mycorrhiza) for supplying phosphate in the soil are generally understood. However, bio-fertilizers that could supplement potash in the soils are yet to be established. Moreover, information on quantification of bio-fertilizers to substitute or replace a unit quantity of chemical fertilizer is meager in most of the crops. One of the disadvantages while using bio-fertilizer is regarding its short-term durability. Unlike chemical fertilizers, the prescribed bio-fertilizers in most of the cases are advocated to use before its expiry date (generally less that 6 months), otherwise, no effective response could be expected. This is because of living spores present in each bio-fertilizer, which are likely to form damaged cells with the time.
Among the natural products, insecticides like 'Bugsac', 'Napthoquinones'; Bactericide like 'Allicin'; Fungicides like 'Strobllurin', 'Pyrrolnitrin' etc are available in the market but scientifically at what extent such natural products are effective in controlling the target group of insects, pests and diseases. These need to be studied thoroughly after considering all the factors that determine their efficiency.

Future speculation

Considering the pace of population growth at present rate, it has been estimated that by 2025, India will need to produce 301 million tones of food grains including other commodities that will require at least 45 million tones of plant nutrients. Now, is it possible to supply such a high margin of plant nutrients only by adopting the practice of "Organic farming"? Nobel Laureate Dr. Norman E. Borlaug has to say on this issue "We can use all the organic that is available but we are not going to feed billions of people with organic fertilizers". Organic farming is an issue of much concern to all because of its serious implication if it is adopted on large scale primarily of its avowed aim of excluding application of chemical fertilizers in our agricultural production system. Though chemical agriculture have some implication in respect of quality of foods, but in the country like India, reducing the chemical inputs by 25 to 50 percent and substituting them through integration with organic amendments seem to serve our purpose. The basic concept underlying is the maintenance or adjustment of soil fertility and plant nutrient supply to an optimum level for sustaining the desired crop productivity through optimization of the benefits from all possible sources of plant nutrients in an integrated manner. It has been established that to cope up with 45 million tones of plant nutrients, demand of chemical fertilizers would be 35 million tones and rest 10 million tones should be substituted through organic sources like organic manures, green manuring crops, bio-fertilizers etc.

Conclusion
There appears from the above discussion that "Organic farming" could not be taken as the alternate practice of chemical farming. Partial substitution of chemicalized farming through organic source or rather integration of inorganic (chemical) plus organic for optimizing the yield on sustain basis without compromising the quality of the product would certainly pave the right way to our farming community. The movement of "Organic farming" laid a big challenge to the scientific community who would only give some amicable solution based on experimentally verifiable fact and resist succumbing to any Westernized dogma.



 Senior Scientist, Chief Scientist
AICRP on WATER MANAGEMENT, Assam Agricultural University, Jorhat
For correspondent: 09954149527: ID: binoykrmedhi@gmail.com

         



Saturday 25 January 2014

জৈৱিক কৃষিত ব্যৱহৃত কেইবিধমান সাৰ আৰু কীটনাশক:: On biofertilizer and biopesticides


সেউজী ধৰণী

জৈৱিক কৃষিত ব্যৱহৃত কেইবিধমান সাৰ আৰু কীটনাশক


ৰুদ্র নাৰায়ণ বৰকাকতি

অতি প্ৰাচীন কালৰে পৰা ভাৰত উপমহাদেশত জৈৱিক কৃষি পদ্ধতিৰ প্ৰচলন হৈ আহিছে ৷ ভাৰতীয় সভ্যতাৰ বাহক বেদতো জৈৱিক কৃষিৰ বিষয়ে উল্লেখ আছে এই ব্যৱস্থাত কৃষি ভূমিক এনে ধৰণে তৈয়াৰ কৰা হয় যে, ভূমিভাগ জীৱন্ত হৈ থকাৰ বাবে জৈৱিক (উদ্ভিজ আৰু প্ৰাণীজ)পদাৰ্থৰ লগতে উপকাৰী অণুজীৱ (জীৱাণুসাৰ)ক সুস্থ পাৰিপাৰ্শ্বিক ভাৰসাম্য ৰক্ষাৰ নিমিত্তে প্ৰয়োগ কৰা হয়এই পৰম্পৰাগত কৃষি পদ্ধতিক বিজ্ঞানৰ দৃষ্টিকোণেৰে পৰিশোধিত কৰি বৰ্ধিত জনগণক অন্নৰ যোগান ধৰাৰ বিষয়েয়য়ে বর্তমান বিজ্ঞানীসকলে চিন্তা-চর্চ্চা কৰিছে। কাৰণ ৰাসায়নিক পদাৰ্থৰ প্ৰয়োগে বৃদ্ধি কৰা উৎপাদন ক্ষণস্থায়ী তদুপৰি ৰাসায়নিক পদাৰ্থৰ লগত জড়িত হৈ থকা অশুভ দিশ সমূহ চালিজাৰি নিৰীক্ষণ কৰিলে দেখা যায় আধুনিক কৃষি ব্যৱস্থাত জৈৱিক কৃষিৰ বিকল্প নাই জৈৱিক কৃষি বুলিলে হোম কৃষি, জৈৱগতিবিদিয় কৃষি, বৈদিক কৃষি, জীৱাণুসাৰ আৰু জৈৱ কীটনাশক ব্যৱহৃত কৃষি, শস্যাকৰণ, শস্যাৱৰ্তন, সেউজসাৰৰ ব্যৱহাৰ, ভূ-আচ্ছাদন আদিক বুজা যায়৷ অৱশ্যে বৰ্তমান পৰিস্থিতিত শেষৰ দুটা অর্থাৎ সেউজসাৰৰ ব্যৱহাৰ আৰু ভূ-আচ্ছাদনহে অধিক প্ৰযোজ্য।অজৈৱিক সাৰৰ বিকল্পৰূপে তলত উল্লেখ কৰা সাৰ কেইবিধ ব্যৱহাৰ কৰিব পৰা যায়ঃ-
১) পামসাৰঃ- গৰু, , ছাগলী ইত্যাদিৰ গোবৰ, মুত্ৰ, শস্যৰ খেৰ, অন্যান্য জাৱৰ-জোথৰ, শস্যৰ মুঢ়া, তুঁহগুড়ি আদিক সাৰ হিচাপে শস্য ক্ষেত্ৰত প্ৰয়োগ কৰি শস্যৰ উৎপাদন বৃদ্ধি কৰিব পাৰি

২) পচনসাৰঃ- বাৰীৰ অলাগতীয়া জৈৱিক সামগ্ৰী যেনে:- গছৰ পাত, শাক-পাচলি, ফল-মূলৰ বাকলিকে ধৰি অন্যান্য জাৱৰ-জোথৰ এটা গাঁতত জমা কৰি পচিবলৈ দি ইয়াক শস্যৰ পথাৰত ৰাসায়নিক সাৰৰ বিকল্প হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি পচনসাৰে মাটিৰ পানী ধাৰণ ক্ষমতা বৃদ্ধি কৰে যাৰ বাবে মাটিডোখৰ জীপাল হোৱাৰ লগতে ভূমিত থকা উপকাৰী জীৱাণু বৃদ্ধি তথা সক্ৰিয় কৰে। পচনসাৰ প্রয়োগ কৰা মাটি বায়ু চলাচলৰ ক্ষমতা বাঢ়ি যায় আৰু মাটি ডোখৰ প্ৰদূষণমুক্ত হোৱাত সহায় কৰে।

৩) সেউজসাৰঃ- বিভিন্ন মাহজাতীয় শস্য, ধইনচা বা খৰিমৰা, , মেডেলুৱা আদি উদ্ভিদক সেউজসাৰৰ ৰূপত ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি
[অধিক তথ্যৰ বাবে:: http://www.sadik2crs.blogspot.in/2013_02_01_archive.html]



২) কেঁচুসাৰঃ- কিছুমান অতিশীঘ্ৰে বৃদ্ধি ঘটা কেঁচুক সাৰ প্ৰস্তুতিত ব্যৱহাৰ কৰা হয় জৈৱিক আৱৰ্জনাৰে গাঁত ভৰ্তি কৰি নিৰ্দিষ্ট প্ৰজাতিৰ কেঁচু এৰিলে ৫০-৬০ দিন মানৰ ভিতৰত সাৰ প্ৰস্তুত হৈ উঠে।


৩) জীৱাণুসাৰঃ- মাটিৰ উৰ্বৰতাবৰ্ধক অণুজীৱ যেনে- ৰাইজবিয়াম, এজটবেক্টৰ, এজস্পাইৰিলাম, এজলা, নীল-সেউজ এলগী, মাইকৰাইজা ইত্যাদিক ব্যৱহাৰ কৰা হয়
[অধিক তথ্যৰ বাবে:: http://www.sadik2crs.blogspot.in/2013/03/biofertilizer.html ]








জৈৱিক কৃষিত ৰোগে আক্ৰমণ কৰাৰ পাছত প্ৰতিকাৰ কঠিন হৈ পৰে, সেয়েহে প্ৰতিষেধকেই উদ্ভিদ ৰোগৰ পৰা পৰিত্ৰাণ পোৱাৰ একমাত্ৰ উপায়। জৈৱিক কৃষিত বিশেষকৈ,- (১) উদ্ভিদৰ ৰোগাক্ৰান্ত অংশ বৰ্জন, (২) বনবাত নিৰাই পৰিচ্ছন্নতাৰে কৃষি কৰ্ম পালন, (৩) সুস্থ-সুবীজ বাচনি, (৪) শস্যাকৰণ, (৫) শস্যাৱৰ্তন, (৬) কীট-পতংগক হাতেৰে বা ফাণ্ডেৰে ধৰি নিয়ন্ত্ৰণ আৰু (৭) জৈৱিক কীটনাশকৰ ব্যৱহাৰ আদি দিশ সমূহৰ ওপৰত গুৰুত্ব প্ৰদান কৰা হয়[আধিক তথ্যৰ বাবে: http://www.sadik2crs.blogspot.in/2013/06/pest-management-in-organic-farming.html]

জৈৱিক কৃষিত শস্য ৰক্ষাৰ বাবে উপকাৰী বেক্টেৰিয়া, ভাইৰাচ, উদ্ভিজ ৰসায়ন ব্যৱহাৰ হয় ৷ বেক্টেৰিয়াৰ ভিতৰত বেচিলাচ থুৰিজিয়েনচিচ (বিশেষকৈ পখিলাজাতীয় পতংগৰ বিৰুদ্ধে), ভেঁকুৰৰ ভিতৰত বিউভেৰিয়া বেচিয়ানা, ট্ৰাইকডাৰ্মা, ভাইৰাচৰ ভিতৰত এন. পি. ভি. আৰু উদ্ভিজ ৰসায়ন বুলিলে নিম আৰু ধপাতৰ নিষ্কাসক শস্য ৰক্ষাৰ নিমিত্তে ব্যৱহাৰ কৰা হয়৷ গো-কেন্দ্ৰিক পৰম্পৰাগত আৰু বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিৰে পৰিশোধিত জৈৱিক পদাৰ্থ থলুৱাভাৱে উপলব্ধ আৰু কম খৰছী বস্তুবোৰক কীটনাশক বা কীট বিকৰ্ষক ৰূপে জৈৱিক কৃষিত ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি এইবোৰ মানৱ স্বাস্থ্যৰ বাবে পকাৰী আৰু পৰিবেশৰ দৃষ্টিকোনেৰে নিৰাপদতলত এনে কিছুমান কীট তথা বীজাণুনাশকৰ বিষয়ে চমুকৈ উল্লেখ কৰা হ’ল:-

(ক) বীজামৃতঃ- ইয়াক বীজ শোধনৰ নিমিত্তে ব্যৱহাৰ কৰা হয়৷ ইয়াত ৫ লিটাৰ গোমুত্ৰ, ৫ কিলোগ্ৰাম গোবৰ, ১০০ গ্ৰাম জীৱিত মাটি আৰু ২০০ গ্ৰাম গু ২০ লিটাৰ পানী মিহলাত মিহলাই মিশ্ৰণটো ২০ দিনলৈ থৈ পাছত মাটিত প্ৰয়োগ কৰিলে ভূমিজ উপকাৰী জীৱাণু বাঢ়ে আৰু অপকাৰী বীজাণু হ্ৰাস পা

(খ) জীৱামৃতঃ- ১ লিটাৰ গোমুত্ৰ, ১ কিলোগ্ৰাম গোবৰ, ১ লিটাৰ গাখীৰ আৰু ২৫০ গ্ৰাম চূণক ১০০ লিটাৰ পানীৰে সৈতে মিহলাই এই মিশ্ৰণ ১০ দিনলৈ বন্ধ পাত্ৰত থৈ এই দ্ৰৱত বীজ শোধন কৰি ছাঁত শুকুৱাই সিঁচিব লাগে

(গ) গোমুত্ৰঃ- এপষেক পুৰণি ১ লিটাৰ গোমুত্ৰৰ লগত ১০ লিটাৰ পানী মিহলাই গছৰ পাতত প্ৰয়োগ কৰিলে, কীট পতংগ বিকৰ্ষিত হয়।

(ঘ) পঞ্চগব্যঃ- ইয়াৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় উপকৰণ সমূহ হ,- চাৰি লিটাৰ গোবৰৰ পংক, ২ কিলোগ্ৰাম সতেজ গোবৰ, ৩ লিটাৰ গোমুত্ৰ, ২ লিটাৰ গাখীৰ, ২ লিটাৰ দৈ আৰু ১ কিলোগ্ৰাম দেশী ঘী। এই সামগ্রীখিনি উল্লেখ কৰা অনুপাতত মিহলাই এটা মিশ্রণ প্রস্তুত কৰি মিশ্ৰণটো ১০-১৫ দিনলৈ এটি পাত্ৰত বায়ুৰুদ্ধকৈ ভৰাই ৰদ পৰা স্থানত ৰাখিব লাগে৷ প্ৰত্যেক দিনা পুৱাবেলা মিশ্ৰণটো লৰাই থাকিব লাগে৷ ১০ শতাংশ শক্তিৰ এই মিশ্ৰণে বিকৰ্ষক ৰূপে কাম কৰে।

(ঙ) আগ্নেয়াস্ত্ৰঃ- মিহিকৈ কুটা ১ কিলোগ্ৰাম আইপমিয়া (কলমৌ) অপতৃণ, ৫ কিলোগ্ৰাম ঘোৰা নিমৰ পাত আৰু ১০ কিলোগ্ৰাম গোমুত্ৰক ১০ লিটাৰ পানীত মিহলাই, থেতেলিওৱা ৫০০ গ্ৰাম জলকীয়া আৰু ৫০০ গ্ৰাম নহৰু সংযোগ কৰি এই মিশ্ৰণটো উতলাই আধা পৰিমানৰ কৰিব লাগে৷ এই দ্ৰৱৰ ১০ মিলিলিটাৰৰ লগত ২০০ মিলিলিটাৰ পানী মিলাই ছটিয়ালে পাত ফুটা কৰা আৰু পাত মেৰিওৱা পোকৰ আক্ৰমণৰ পৰা উপশম পাব পাৰি


জৈৱিক কৃষিৰ বিষয়ে জানিবলৈ  ক্লিক কৰক:


বিজ্ঞানী,কৃষি বিজ্ঞান কেন্দ্র, গোলাঘাট অসম কৃষি বিশ্ববিদ্যালয়
ম'বাইল::৯৪০১৩২০৫১২