সেউজী ধৰণী
ব্যৱসায়িকভিত্তিত ধানৰ বীজপাম স্থাপন
ডঃ ছাদিকুল হুছেইন
ধানৰ উৎপাদন বৃদ্ধিৰ বিভিন্ন
কৌশলসমূহৰ ভিতৰত অধিক উৎপাদনক্ষম জাতৰ ব্যৱহাৰ অন্যতম। কিন্তু অসমত এনে জাতসমূহ
সহজলভ্য নোহোৱাৰ বাবে কৃষকে কম উৎপাদন দিয়া জাত ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ বাধ্য হয়। বর্তমান
সময়ত অসমৰ বাহিৰৰ বহুতো ব্যৱসায়িক প্রতিষ্ঠানে ধানৰ বিভিন্ন জাত অসমৰ বজাৰত মেলি
দিয়া দেখা গৈছে। এই জাতসমূ্হৰ প্রতিটোৱে অসমৰ জলবায়ুৰ লগত খাপ নাখাবও পাৰে। এনে
হ’লে এইবোৰ জাত ব্যৱহাৰ কৰি কৃষকসকল হতাশ হ’বলগীয়া হ’ব। সেয়ে অসমৰ উপযোগী উন্নতমানৰ বীজ ব্যৱসায়িকভিত্তিত
উৎপাদন কৰি কৃষক তথা আত্মসহায়ক গোটসমূহ লাভবান হোৱাৰ যথেষ্ট থল আছে। এই দিশত
কেনেদৰে আগবাঢ়িব লাগিব সেই বিষয়ে আলোচনা কৰাৰ আগেয়ে বীজ উৎপাদন কৰাৰ প্রক্রিয়াৰ
বিষয়ে কিছু কথা জানি ল’ব লাগিব।
বীজ
উৎপাদন কৰা প্রক্রিয়াটোক চাৰিটা পর্যায়ত ভাগ কৰা হৈছে। এই প্রতিটো পর্যায়ত উৎপন্ন
হোৱা বীজৰ একো একোটা সুকীয়া নাম আছে। সেইকেইটা হ’ল---
· মূল বীজ বা নিউক্লিয়াছ ছীড
· প্রজননবিদ বীজ বা ব্রীডাৰ ছীড
· বুনিয়াদী বীজ বা ফাউণ্ডেচন ছীড
· প্রমাণিত বীজ বা চার্টিফাইড ছীড
শস্যৰ জাত উদ্ভাৱনৰ দায়িত্বত থকা বিজ্ঞানীজনক
প্রজননবিদ বোলা হয়। তেখেতৰ দায়িত্বত নতুন জাত এটাৰ উদ্ভাৱনৰ কাম-কাজ আগবাঢ়ে। এটা
দীঘলীয়া প্রক্রিয়াৰ অন্তত পূর্ব নির্ধাৰিত গুণ সন্নিবিষ্ট থকা যি ভাগ প্রাৰম্ভিক
বীজ পোৱা যায় সেই ভাগক বিশেষ জাতটোৰ মূল বীজ কোৱা হয়। অতি কম পৰিমাণত উৎপন্ন কৰা
এই বীজ প্রজননবিদৰ তত্বাৱধানত কিছু বেছি পৰিমাণত উৎপাদন কৰি প্রজননবিদ বীজ নাম
দিয়া হয়। এই দুয়োবিধ গৱেষণা কেন্দ্রত কৰা হয় আৰু এশ শতাংশ বিশুদ্ধ ৰূপত থাকে। ইয়াৰ
পাছৰ পর্যায়ত কোনো অনুমোদিত প্রতিষ্ঠানত প্রজননবিদ বীজৰপৰা অধিক পৰিমাণৰ বীজ
উৎপাদন কৰি বুনিয়াদী বীজ নাম দিয়া হয়। এই বীজ ৯৯% বিশুদ্ধ। ইয়াৰ পাছৰ পর্যায়ত
কিছুমান নিয়ম-নীতিৰ মাজেৰে কৃষকৰ পথাৰত বুনিয়াদী বীজৰপৰা আৰু অধিক পৰিমাণত বীজ
উৎপাদন কৰা হয়। এই ভাগ বীজক প্রমাণিত বীজ কোৱা হয়। এই পর্যায়ত বীজ প্রমাণিকৰণ
পৰিদর্শকে একাধিকবাৰ পথাৰ পৰিদর্শন কৰি উৎপাদিত সামগ্রীখিনি বীজ হিচাপে পুনৰ
ব্যৱহাৰ কৰাৰ উপযোগী হ’ব নে নহ’ব পৰীক্ষা কৰে। শস্য চপোৱাৰ পাছত পুনৰ পৰীক্ষা কৰি
উপযুক্ত বিবেচিত হ’লে বীজখিনি প্রমাণিত বীজ হিচাপে প্রমাণ পত্র দিয়ে আৰু প্রয়োজনীয়
তথ্য সন্নিবিষ্ট কৰি এখন নীলা ৰঙৰ লেবেল প্রতিটো বীজৰ বস্তাত গাঁঠি দিয়ে। এইদৰে
উৎপাদন কৰা বীজ প্রমাণিত বীজ হিচাপে বিক্রী কৰিব পৰা হয়।
বীজ উৎপাদনৰ প্রক্রিয়াৰ বিভিন্ন পর্যায়ৰ পৰা দেখা গ’ল
যে চাৰিবিধ বীজৰ কেৱল প্রমাণিত বীজ কৃষক নাইবা আগ্রহী প্রতিষ্ঠানে উৎপাদন কৰিব
পাৰে। সেয়ে বীজপাম স্থাপনৰ বাবে আগ্রহীসকলে এই পর্যায়ত জড়িত হৈ প্রমাণিত বীজ
উৎপাদন কৰাৰ সুবিধা পায়। এনে বীজ সকলো শ্রেণীৰ কৃষকে উৎপাদন কৰিব পাৰে যদিও
সাধাৰণতে প্রতিষ্ঠিত হৈ উঠা প্রগতিশীল কৃষক নাইবা আত্মসহায়ক গোটসমূহে অগ্রাধিকাৰ
পায়।
কি দৰে আগবাঢ়িব ?
আগ্রহী সকলে ব্যক্তিগতভাৱে নাইবা একগোট হৈ বীজ
প্রমাণিকৰণৰ কার্যালয়ত তেখেতসকলৰ নাম পঞ্জীভুত কৰিব লাগিব। এই সময়ত উৎপাদন
কৰিবলগীয়া জাতটোৰ বাবে মাটিৰ পৰিমাণ অনুসৰি এক নির্ধাৰিত হাৰত মাচুল দিব লাগিব।
একাধিক জাতৰ বীজ উৎপাদনৰ বাবে মাচুল সুকীয়া। সময়ে সময়ে সলনি হৈ থকা মাচুলৰ পৰিমাণ
বীজ প্রমাণিকৰণ প্রাধিকৰণৰ লগত যোগাযোগ কৰিলে জানিব পৰা যাব। উৎপাদন কৰিবলগীয়া
জাতৰ বুনিয়াদী বীজ অসম বীজ নিগম নাইবা অসম কৃষি বিশ্ববিদ্যলয়ৰ পৰা সংগ্রহ কৰিব পৰা
যায়। বুনিয়াদী বীজৰ বেগত বগা ৰঙৰ লেবেল একোখনত জাতটোৰ নামৰ লগতে প্রয়োজনীয় বিভিন্ন
তথ্য-পাতিবোৰ লিখা থাকে। প্রমাণিত বীজ উৎপাদক হিচাপে নাম পঞ্জীভূক্তৰ সময়ত পূৰণ
কৰিবলগীয়া প্র-পত্রৰ বাবে এই তথ্যখিনি আৱশ্যক হয়। বীজ প্রমাণিকৰণ পৰিদর্শকজনে
প্র-পত্রৰ লগতে প্রয়োজনসাপেক্ষে পথাৰ আৰু ব্যৱহাৰ কৰিবলগীয়া বীজ পৰীক্ষা কৰে আৰু
সকলো দিশৰ পৰা উপযুক্ত বুলি বিবেচিত হ’লে বীজ উৎপাদন কৰিবলৈ অনুমতি দিয়ে।
ল’বলগীয়া সাৱধানতাসমূহ
ক)
প্রমাণিত বীজ উৎপাদন কৰিবলৈ যাওঁতে যথেষ্ট সাৱধানতা অৱলম্ব কৰিবলগীয়া হ’ব। একাধিক
জাত ব্যৱহাৰ কৰিলে প্রতিটো জাতৰ কঠীয়াতলীৰ মাজত যথেষ্ট ব্যৱধান ৰখাৰ উপৰিও এখন
তলীৰ পানী আনখনলৈ বাগৰি যাতে জাত মিহলি হ’ব নোৱাৰে তাৰ বাবে সততে দৃষ্টি ৰাখিব
লাগিব। তদুপৰি পশু-পক্ষী কিম্বা মানুহৰ দ্বাৰা হ’ব পৰা মিহলিৰ বাবেও সাৱধান হ’ব
লাগিব। মূল পথাৰত বীজৰ বাবে কৰা ডৰাটোৰ কাষত আন জাতৰ কঠীয়া ৰোৱ নালাগে আৰু ৰুলেও
কিছু ব্যৱধান ৰাখিব লাগে। ধানৰ ক্ষেত্রত এই ব্যৱধান তিনি মিটাৰ।
খ)
আহু আৰু শালি দুয়োটা বতৰতে বীজ উৎপাদন কৰিব পাৰি। অৱশ্যে একেটা ডৰাতে আহুৰ বতৰত
এটা জাত কৰি উঠি শালিৰ বতৰত আন এটা জাত কৰিব নালাগে। এনে হ’লে জাত মিহলি হোৱাৰ
সম্ভাৱনা থাকে। আনহাতে অনেক সাৱধানতা অৱলম্বন কৰাৰ পাছতো কেতিয়াবা ডৰাটোৰ মাজত আন
জাতৰ দুই-এটা গোছা দেখা যাব পাৰে। এনে গোছাবোৰ দেখাৰ লগে লগে উভালি আঁতৰত পেলাব
লাগে। অন্যথাই এনে গোছাৰ গুটি মিহলি হৈ প্রমাণিত বীজৰ স্বকীয়তা হানি কৰিব। মান
ৰাখিব প্রমাণিকৰণ প্রাধিকৰণে পৰিদর্শন কৰাৰ সময়ত ডৰাটো এনে গোছা দেখিলে প্রমাণিত
বীজৰ প্রমাণ পত্র প্রদান নকৰিব।
গ)
পথাৰত গ্রহন কৰাৰ দৰে ধান চপোৱাৰ পাছতো কেতবোৰ সাৱধানতা অৱলম্বন কৰিবলগীয়া হ’ব। সাধাৰণতে
ডাঙৰি থোৱা ঠাইত আৰু মৰণা মৰা চোতালত বীজ মিহলি হোৱাৰ সম্ভাৱনা বেছি। সেয়ে একো
একোটা জাত লেবেল মাৰি আছুতীয়াকৈ থব লাগে। সেইদৰে এটা জাত মৰণা মাৰি শেষ হ’লে
চোতালখন ভাল দৰে চাফা কৰি অ’ত ত’ত দেখা দিয়া সৰু-বৰ ফাঁকবোৰ ভালদৰে মচি-কাচি ল’ব
লাগে। গৰুৰ খুৰা, পাৱাৰ টিলাৰ নাইবা ট্রেক্টৰৰ বিভিন্ন অংশ, পাচি,ওখোন আদিৰ
দ্বাৰাও বীজ মিহলি হ’ব পাৰে। সেয়ে এইবোৰ দিশলৈ বিশেষভাৱে দৃষ্টি ৰাখিব লাগে।
ঘ)
মৰণা মাৰি উঠি বীজখিনি ভালদৰে চাফ-চিকুণ কৰি শুকুৱাব লাগে। ভালদৰে নুশুকুৱালে
সংৰক্ষণৰ সময়ত পোক-পৰুৱা, বেমাৰ-আজাৰৰ দ্বাৰা বীজ আক্রান্ত হ’ব, যাৰ বাবে বীজৰ
গুণগত মানদণ্ড হ্রাস পোৱাৰ লগতে অংকুৰণ ক্ষমতা টুটিব। প্রমাণিত বীজৰ লেবেলত আন
বহুকেইটা তথ্যৰ লগতে বীজখিনিত কিমান শতাংশ খেৰ-কুটা আদি আছে আৰু অংকুৰণ ক্ষমতা
কিমান আদি তথ্য বিশেষভাৱে উল্লেখ কৰিবলগীয়া হয়। সেয়ে বীজৰ গুণাগুণ উচ্চ কৰিবলৈ এই দিশবোৰ
ভালদৰে চাব লাগিব।
ম’বাইল: ৯৪৩৫১৩৫৬৩১
No comments:
Post a Comment