ব্যৱসায়িকভিত্তিত ধানৰ বীজপাম স্থাপন :: Establishment of rice seed farm

সেউজী ধৰণী

ব্যৱসায়িকভিত্তিত ধানৰ বীজপাম স্থাপন

ডঃ ছাদিকুল হুছেইন

      ধানৰ উৎপাদন বৃদ্ধিৰ বিভিন্ন কৌশলসমূহৰ ভিতৰত অধিক উৎপাদনক্ষম জাতৰ ব্যৱহাৰ অন্যতম। কিন্তু অসমত এনে জাতসমূহ সহজলভ্য নোহোৱাৰ বাবে কৃষকে কম উৎপাদন দিয়া জাত ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ বাধ্য হয়। বর্তমান সময়ত অসমৰ বাহিৰৰ বহুতো ব্যৱসায়িক প্রতিষ্ঠানে ধানৰ বিভিন্ন জাত অসমৰ বজাৰত মেলি দিয়া দেখা গৈছে। এই জাতসমূ্হৰ প্রতিটোৱে অসমৰ জলবায়ুৰ লগত খাপ নাখাবও পাৰে। এনে হ’লে এইবোৰ জাত ব্যৱহাৰ কৰি কৃষকসকল হতাশ হ’বলগীয়া হ’ব। সেয়ে অসমৰ উপযোগী উন্নতমানৰ বীজ ব্যৱসায়িকভিত্তিত উৎপাদন কৰি কৃষক তথা আত্মসহায়ক গোটসমূহ লাভবান হোৱাৰ যথেষ্ট থল আছে। এই দিশত কেনেদৰে আগবাঢ়িব লাগিব সেই বিষয়ে আলোচনা কৰাৰ আগেয়ে বীজ উৎপাদন কৰাৰ প্রক্রিয়াৰ বিষয়ে কিছু কথা জানি ল’ব লাগিব।

      বীজ উৎপাদন কৰা প্রক্রিয়াটোক চাৰিটা পর্যায়ত ভাগ কৰা হৈছে। এই প্রতিটো পর্যায়ত উৎপন্ন হোৱা বীজৰ একো একোটা সুকীয়া নাম আছে। সেইকেইটা হ’ল---

·                  মূল বীজ বা নিউক্লিয়াছ ছীড

·               প্রজননবিদ বীজ বা ব্রীডাৰ ছীড

·              বুনিয়াদী বীজ বা ফাউণ্ডেচন ছীড

·             প্রমাণিত বীজ বা চার্টিফাইড ছীড

শস্যৰ জাত উদ্ভাৱনৰ দায়িত্বত থকা বিজ্ঞানীজনক প্রজননবিদ বোলা হয়। তেখেতৰ দায়িত্বত নতুন জাত এটাৰ উদ্ভাৱনৰ কাম-কাজ আগবাঢ়ে। এটা দীঘলীয়া প্রক্রিয়াৰ অন্তত পূর্ব নির্ধাৰিত গুণ সন্নিবিষ্ট থকা যি ভাগ প্রাৰম্ভিক বীজ পোৱা যায় সেই ভাগক বিশেষ জাতটোৰ মূল বীজ কোৱা হয়। অতি কম পৰিমাণত উৎপন্ন কৰা এই বীজ প্রজননবিদৰ তত্বাৱধানত কিছু বেছি পৰিমাণত উৎপাদন কৰি প্রজননবিদ বীজ নাম দিয়া হয়। এই দুয়োবিধ গৱেষণা কেন্দ্রত কৰা হয় আৰু এশ শতাংশ বিশুদ্ধ ৰূপত থাকে। ইয়াৰ পাছৰ পর্যায়ত কোনো অনুমোদিত প্রতিষ্ঠানত প্রজননবিদ বীজৰপৰা অধিক পৰিমাণৰ বীজ উৎপাদন কৰি বুনিয়াদী বীজ নাম দিয়া হয়। এই বীজ ৯৯% বিশুদ্ধ। ইয়াৰ পাছৰ পর্যায়ত কিছুমান নিয়ম-নীতিৰ মাজেৰে কৃষকৰ পথাৰত বুনিয়াদী বীজৰপৰা আৰু অধিক পৰিমাণত বীজ উৎপাদন কৰা হয়। এই ভাগ বীজক প্রমাণিত বীজ কোৱা হয়। এই পর্যায়ত বীজ প্রমাণিকৰণ পৰিদর্শকে একাধিকবাৰ পথাৰ পৰিদর্শন কৰি উৎপাদিত সামগ্রীখিনি বীজ হিচাপে পুনৰ ব্যৱহাৰ কৰাৰ উপযোগী হ’ব নে নহ’ব পৰীক্ষা কৰে। শস্য চপোৱাৰ পাছত পুনৰ পৰীক্ষা কৰি উপযুক্ত বিবেচিত হ’লে বীজখিনি প্রমাণিত বীজ হিচাপে প্রমাণ পত্র দিয়ে আৰু প্রয়োজনীয় তথ্য সন্নিবিষ্ট কৰি এখন নীলা ৰঙৰ লেবেল প্রতিটো বীজৰ বস্তাত গাঁঠি দিয়ে। এইদৰে উৎপাদন কৰা বীজ প্রমাণিত বীজ হিচাপে বিক্রী কৰিব পৰা হয়।

বীজ উৎপাদনৰ প্রক্রিয়াৰ বিভিন্ন পর্যায়ৰ পৰা দেখা গ’ল যে চাৰিবিধ বীজৰ কেৱল প্রমাণিত বীজ কৃষক নাইবা আগ্রহী প্রতিষ্ঠানে উৎপাদন কৰিব পাৰে। সেয়ে বীজপাম স্থাপনৰ বাবে আগ্রহীসকলে এই পর্যায়ত জড়িত হৈ প্রমাণিত বীজ উৎপাদন কৰাৰ সুবিধা পায়। এনে বীজ সকলো শ্রেণীৰ কৃষকে উৎপাদন কৰিব পাৰে যদিও সাধাৰণতে প্রতিষ্ঠিত হৈ উঠা প্রগতিশীল কৃষক নাইবা আত্মসহায়ক গোটসমূহে অগ্রাধিকাৰ পায়।

কি দৰে আগবাঢ়িব ?

আগ্রহী সকলে ব্যক্তিগতভাৱে নাইবা একগোট হৈ বীজ প্রমাণিকৰণৰ কার্যালয়ত তেখেতসকলৰ নাম পঞ্জীভুত কৰিব লাগিব। এই সময়ত উৎপাদন কৰিবলগীয়া জাতটোৰ বাবে মাটিৰ পৰিমাণ অনুসৰি এক নির্ধাৰিত হাৰত মাচুল দিব লাগিব। একাধিক জাতৰ বীজ উৎপাদনৰ বাবে মাচুল সুকীয়া। সময়ে সময়ে সলনি হৈ থকা মাচুলৰ পৰিমাণ বীজ প্রমাণিকৰণ প্রাধিকৰণৰ লগত যোগাযোগ কৰিলে জানিব পৰা যাব। উৎপাদন কৰিবলগীয়া জাতৰ বুনিয়াদী বীজ অসম বীজ নিগম নাইবা অসম কৃষি বিশ্ববিদ্যলয়ৰ পৰা সংগ্রহ কৰিব পৰা যায়। বুনিয়াদী বীজৰ বেগত বগা ৰঙৰ লেবেল একোখনত জাতটোৰ নামৰ লগতে প্রয়োজনীয় বিভিন্ন তথ্য-পাতিবোৰ লিখা থাকে। প্রমাণিত বীজ উৎপাদক হিচাপে নাম পঞ্জীভূক্তৰ সময়ত পূৰণ কৰিবলগীয়া প্র-পত্রৰ বাবে এই তথ্যখিনি আৱশ্যক হয়। বীজ প্রমাণিকৰণ পৰিদর্শকজনে প্র-পত্রৰ লগতে প্রয়োজনসাপেক্ষে পথাৰ আৰু ব্যৱহাৰ কৰিবলগীয়া বীজ পৰীক্ষা কৰে আৰু সকলো দিশৰ পৰা উপযুক্ত বুলি বিবেচিত হ’লে বীজ উৎপাদন কৰিবলৈ অনুমতি দিয়ে।

ল’বলগীয়া সাৱধানতাসমূহ

     ক) প্রমাণিত বীজ উৎপাদন কৰিবলৈ যাওঁতে যথেষ্ট সাৱধানতা অৱলম্ব কৰিবলগীয়া হ’ব। একাধিক জাত ব্যৱহাৰ কৰিলে প্রতিটো জাতৰ কঠীয়াতলীৰ মাজত যথেষ্ট ব্যৱধান ৰখাৰ উপৰিও এখন তলীৰ পানী আনখনলৈ বাগৰি যাতে জাত মিহলি হ’ব নোৱাৰে তাৰ বাবে সততে দৃষ্টি ৰাখিব লাগিব। তদুপৰি পশু-পক্ষী কিম্বা মানুহৰ দ্বাৰা হ’ব পৰা মিহলিৰ বাবেও সাৱধান হ’ব লাগিব। মূল পথাৰত বীজৰ বাবে কৰা ডৰাটোৰ কাষত আন জাতৰ কঠীয়া ৰোৱ নালাগে আৰু ৰুলেও কিছু ব্যৱধান ৰাখিব লাগে। ধানৰ ক্ষেত্রত এই ব্যৱধান তিনি মিটাৰ।

     খ) আহু আৰু শালি দুয়োটা বতৰতে বীজ উৎপাদন কৰিব পাৰি। অৱশ্যে একেটা ডৰাতে আহুৰ বতৰত এটা জাত কৰি উঠি শালিৰ বতৰত আন এটা জাত কৰিব নালাগে। এনে হ’লে জাত মিহলি হোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে। আনহাতে অনেক সাৱধানতা অৱলম্বন কৰাৰ পাছতো কেতিয়াবা ডৰাটোৰ মাজত আন জাতৰ দুই-এটা গোছা দেখা যাব পাৰে। এনে গোছাবোৰ দেখাৰ লগে লগে উভালি আঁতৰত পেলাব লাগে। অন্যথাই এনে গোছাৰ গুটি মিহলি হৈ প্রমাণিত বীজৰ স্বকীয়তা হানি কৰিব। মান ৰাখিব প্রমাণিকৰণ প্রাধিকৰণে পৰিদর্শন কৰাৰ সময়ত ডৰাটো এনে গোছা দেখিলে প্রমাণিত বীজৰ প্রমাণ পত্র প্রদান নকৰিব।

     গ) পথাৰত গ্রহন কৰাৰ দৰে ধান চপোৱাৰ পাছতো কেতবোৰ সাৱধানতা অৱলম্বন কৰিবলগীয়া হ’ব। সাধাৰণতে ডাঙৰি থোৱা ঠাইত আৰু মৰণা মৰা চোতালত বীজ মিহলি হোৱাৰ সম্ভাৱনা বেছি। সেয়ে একো একোটা জাত লেবেল মাৰি আছুতীয়াকৈ থব লাগে। সেইদৰে এটা জাত মৰণা মাৰি শেষ হ’লে চোতালখন ভাল দৰে চাফা কৰি অ’ত ত’ত দেখা দিয়া সৰু-বৰ ফাঁকবোৰ ভালদৰে মচি-কাচি ল’ব লাগে। গৰুৰ খুৰা, পাৱাৰ টিলাৰ নাইবা ট্রেক্টৰৰ বিভিন্ন অংশ, পাচি,ওখোন আদিৰ দ্বাৰাও বীজ মিহলি হ’ব পাৰে। সেয়ে এইবোৰ দিশলৈ বিশেষভাৱে দৃষ্টি ৰাখিব লাগে।

     ঘ) মৰণা মাৰি উঠি বীজখিনি ভালদৰে চাফ-চিকুণ কৰি শুকুৱাব লাগে। ভালদৰে নুশুকুৱালে সংৰক্ষণৰ সময়ত পোক-পৰুৱা, বেমাৰ-আজাৰৰ দ্বাৰা বীজ আক্রান্ত হ’ব, যাৰ বাবে বীজৰ গুণগত মানদণ্ড হ্রাস পোৱাৰ লগতে অংকুৰণ ক্ষমতা টুটিব। প্রমাণিত বীজৰ লেবেলত আন বহুকেইটা তথ্যৰ লগতে বীজখিনিত কিমান শতাংশ খেৰ-কুটা আদি আছে আৰু অংকুৰণ ক্ষমতা কিমান আদি তথ্য বিশেষভাৱে উল্লেখ কৰিবলগীয়া হয়। সেয়ে বীজৰ গুণাগুণ উচ্চ কৰিবলৈ এই দিশবোৰ ভালদৰে চাব লাগিব।

ম’বাইল: ৯৪৩৫১৩৫৬৩১

প্রতিকূল পৰিস্থিতিৰ বাবে ধানৰ অধিক উৎপাদনক্ষম জাত: Rice variety for flood affected areas

সেউজী ধৰণী

প্রতিকূল পৰিস্থিতিৰ বাবে ধানৰ অধিক উৎপাদনক্ষম জাত

ডঃ ছাদিকুল হুছেইন

ধান অসমৰ প্রধান শস্য। ৰাজ্যখনত প্রায় ২৬ লাখ হেক্টৰ মাটিত ধানৰ খেতি কৰা হয় যদিও ১৭ লাখ হেক্টৰ মাটিত কৰা শালিখেতিটো অসমৰ প্রধান খেতি। এই খেতিৰ কালচোৱাত হোৱা বৰষুণৰ ওপৰত নির্ভৰ কৰি কৃষকে কঠীয়াতলী প্রস্তুত কৰি বীজ সিঁচে, পথাৰ প্রস্তুত কৰে আৰু সময়ত কঠীয়া ৰোৱে। সেইবাবে পানীৰ ওপৰত নির্ভৰশীল এই খেতিটোক পানীখেতি বুলিও কোৱা দেখা যায়। কিন্তু বৰষুণৰ পৰিমাণ বেছি হ’লে অনুকূল পৰিস্থিতিৰ অভাৱত কৃষিকার্য্যবোৰ সঠিকভাবে কৰিব পৰা নাযায়, যাৰ বাবে খেতিটো পলম হয়। অতিবৃষ্টিয়ে সৃষ্টি কৰা পথাৰৰ পৰিস্থিতিৰ বোৰ এনে ধৰণৰ---

১) পথাৰবোৰ বহু দিনলৈ পানীত বুৰ গৈ থাকে।

২) অত্যাধিক বৰষুণৰ বাবে নৈ-বিলবোৰৰ পানী ধৰি ৰাখিব পৰা ক্ষমতা কমি যায় আৰু অতিৰিক্ত পানীভাগ কাষৰ অঞ্চললৈ বিয়পি পৰে যিটো অৱস্থাক বানপানী বুলি কোৱা হয়।

৩) ধান ৰুই উঠাৰ পাছত অতিপাত বৰষুণ হ’লে পথাৰবোৰ প্লাবিত হৈ পৰে, যাৰ বাবে গোছাবোৰ বুৰ যায়।

৪) অধিক বৰষুণৰ বাবে দ’ ঠাইবোৰত জমা হৈ পৰা পানীৰ বাবে চাপৰ কঠীয়া ৰোৱ পৰা নাযায়।

শালিখেতিৰ সময়ত সততে দেখা দেখিবলৈ পোৱা এনে পৰিস্থিতিৰ বাবে বহুতো অঞ্চলত অধিক উৎপাদনক্ষম জাতৰ খেতি কৰিব পৰা নাযায়। কাৰণ ধানৰ অধিক উৎপাদনক্ষম জাতৰ এক বিশেষত্ব হ’ল যে এইবোৰৰ নির্দ্দিষ্ট বয়সৰ কঠীয়া এক নির্দ্দিষ্ট সময়ত ৰোৱ লাগিব। ইয়াৰ হীন-দেড়ি হ’লে উৎপাদন কম হব। উদাহৰণ হিচাপে কৃষকৰ অতি প্রিয় ৰঞ্জিৎ ধানৰ ২৮-৩০ দিনীয়া কঠীয়া শাওণৰ প্রথম পষেকত অর্থাৎ জুলাইৰ ৩১ তাৰিখৰ ভিতৰত ৰুই শেষ কৰিব লাগে। কিবা অসুবিধাৰ বাবে ৰোৱা পলম হ’লে উৎপাদন ক্রমে কমি আহিব আৰু বেছি পলম হ’লে উৎপাদন একেবাৰে নহ’বও পাৰে। এনে অভিজ্ঞতা বহুতো কৃষকৰ হোৱা দেখা যায়। সুখৰ কথা যে অত্যাধিক পানীয়ে সৃ্ষ্টি কৰা এনে সমস্যাবোৰৰ সমাধান হিচাপে ইতিমধ্যে কিছু কৃষি কৌশল উদ্ভাৱন কৰা হৈছে যিবোৰ সুচাৰুৰূপে পালন কৰি ক্ষয়-ক্ষতিৰ পৰিমাণ হ্রাস কৰিব পৰা যায়। এই কৌশলবোৰৰ ভিতৰত প্রধান হৈছে উপযুক্ত জাত নির্বাচন। ইতিমধ্যে বিজ্ঞানীসকলে অত্যাধিক পানীৰ বাবে হ’ব পৰা পৰিস্থিতিত খাপ খোৱা জাত উদ্ভাৱন কৰি সফলতা লাভ কৰিছে। কিন্তু এই জাতবোৰৰ বিষয়ে কৃষকসকল ভালদৰে জ্ঞাত নোহোৱাৰ বাবে কঠোৰ পৰিশ্রমৰ বিনিময়তো আশানুৰূপ উৎপাদন নাপায় হতাশ হৈ পৰে। বর্তমান সময়ত বৰষুণৰ মাত্রাৰ লগতে ইয়াৰ আগমণ- প্রস্থানৰ যি ধাৰা পৰিপ্রক্ষিতত হৈছে তালৈ লক্ষ্য কৰি কৃষকসকলে এনে জাতবোৰৰ বিষয়ে জানি উঠা আৱশ্যক হৈ পৰিছে। ইতিমধ্যে কৃষকসকলে নিজৰ অভিজ্ঞতাৰে বহুকেইটা থলুৱা জাত চিনাক্ত কৰি এনে পৰিস্থিতিত ব্যৱহাৰ কৰি আছে। কিন্তু এই জাতবোৰৰ উৎপাদন কম। সেয়ে অত্যাধিক বৰষুণৰ বাবে সৃষ্টি হোৱা প্রতিকূল পৰিস্থিতিৰ লগত খাপ খোৱা অধিক উৎপাদনক্ষম কেতবোৰ জাতৰ বিষয়ে কৃষকসকলক অৱগত কৰা হ’ল।

১) গীতেশ আৰু প্রফুল্ল

দীঘলীয়া কৃষিকালৰ (১৫০-১৫৫ দিন) এই জাত দুবিধ আন জাতবোৰৰ দৰে আহাৰত সিঁচি এমহীয়া কঠীয়া শাওণৰ প্রথম পষেকত ৰোব পাৰি। কিন্তু অত্যাধিক পানী নাইবা আন যি কোনো কাৰণৰ বাবে সময়ত ৰোব নোৱাৰিলেও পথাৰ প্রস্তুত হৈ উঠাৰ ওপৰত নির্ভৰ কৰি জাত দুবিধৰ ৪০, ৫০ কিম্বা ৬০ দিনীয়া বুঢ়া কঠীয়াও ৰোব পৰা যায়। অর্থাৎ আহাৰত কঠীয়া সিঁচি জাত দুবিধ ভাদৰ প্রথম ভাগলৈকে ৰোৱ পাৰি। ইয়াৰ বাবে উৎপাদনত বিশেষ তাৰতাম্য নঘটে। অঞ্চল বিশেষে ৭০-৮০ দিনীয়া কঠীয়া ব্যৱহাৰ কৰিও ভাল উৎপাদন পোৱা দেখা গৈছে। দুয়োবিধৰে চাউল মিহি আৰু সোৱাদযুক্ত। ঘনাই বাঢ়নী পানীয়ে খেতি নষ্ট কৰা অঞ্চলবোৰত এই জাত দুবিধৰ বুঢ়া কঠীয়া ব্যৱহাৰ কৰাতো অতি উত্তম ব্যৱস্থা বুলি বিবেচিত হৈছে। পৰীক্ষাৰদ্বাৰা দেখা গৈছে যে জাত দুবিধৰ ৩০ দিনীয়া কঠীয়া ব্যৱহাৰ কৰি প্রতি হেক্টৰত গড় হিচাপে ৩৫ কুইণ্টল ধান পোৱাৰ বিপৰীতে ৬০ দিনীয়া কঠীয়াত ২৫-৩০ কুইণ্টল ধান আশা কৰিব পাৰি।  

২) লুইত, কপিলী আৰু দিচাং

চমু কৃষিকালৰ (৯০-১০০ দিন) এই জাত তিনিটাৰ ১৫-২০ দিনীয়া কঠীয়া ভাদৰ প্রথম পষেকলৈকে ৰোৱ পৰা যায়। সেয়ে জাতকেইটা পানী শুকুৱাৰ পাছতো কঠীয়া সিঁচি খেতি কৰিব পাৰি। এই জাতকেইটাৰ আন এক সুবিধা হ’ল যে ইহঁতৰ গজালি মেলা বীজ মূল পথাৰত সিঁচিও খেতি কৰিব পৰা যায়। অৱশ্যে এই ক্ষেত্রত বীজৰ পৰিমাণ বেছি হ’ব। আহু হিচাপেও কৰিব পৰা এই জাতকেইটা বাৰিষাৰ আগে আগে চপাব পাৰি বাবে বানপীড়িত অঞ্চলত পানী আহাৰ আগেয়ে আৰু পানী শুকুৱাৰ পাছত কৰিব পৰা উপযুক্ত জাত হিচাপে গণ্য কৰা হয়। কেয়োটা জাতৰ উৎপাদন প্রতি হেক্টৰত ১৮-২০ কুইণ্টল।

৩) ধনশিৰি, ডিফলু আৰু চক্রশালি

শালিৰ বতৰত প্রায়ে পথাৰৰ দ’ ভাগত পানী আৱদ্ধ হৈ পৰা দেখা যায়, যাৰ বাবে চাপৰ কঠীয়া ৰোৱ নোৱাৰি। এনে পানী জমা হোৱা অঞ্চল বিলাকৰ বাবে ধনশিৰি, ডিফলু আৰু চক্রশালি নামৰ জাত কেইটা উদ্ভাৱন কৰা হৈছে। এই জাতকেইটাৰ বিশেষত্ব হ’ল এই যে কঠীয়াতলীত ইহঁতৰ বাঢ়ন যথেষ্ট বেছি। দেখা গৈছে যে জাতকেইবিধৰ ৩০ দিনীয়া কঠীয়াৰ উচ্চতা ৪৫-৫০ চে:মিটাৰ পর্যন্ত হয়। সেয়ে কঠীয়া প্রায় একাঠু পানীতো ৰোৱ পৰা যায়। উৎপাদন প্রতি হেক্টৰত ২২-২৫ কুইণ্টল।

৪) ৰঞ্জিত চাব-১, বাহাদুৰ চাব-১

           অত্যাধিক বৰষুণৰ বাবে প্রায়ে সঁজাল ধৰা পথাৰত পানী সোমাই গোছাবোৰ বুৰাই দিয়ে। অঞ্চল বিশেষে ১০-১২ দিনলৈ এনে পথাৰবোৰ পানীত বুৰ গৈ থাকে। বুৰ যোৱা গোছাবোৰ ঠন ধৰিব নোৱাৰি মৰি যায়। এই সমস্যাৰ পৰা হাত সাৰিবলৈ ৰঞ্জিত চাব-১ আৰু বাহাদুৰ চাব-১ নামৰ জাত দুটা উদ্ভাৱন কৰা হৈছে। ধানৰ ৰঞ্জিত আৰু বাহাদুৰ নামৰ জাত দুটা বিভিন্ন কাৰণত কৃষকৰ অতি প্রিয়। বর্তমান অসমত শালিৰ বতৰত এই দুই জাতে ৬০% অধিক মাটি দখল কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে। বিজ্ঞানীসকলে ধান গছত পানীৰ বুৰ সহ্য কৰিব পৰা এবিধ জিন আবিষ্কাৰ কৰি এইবিধক sub-1 নাম দিয়ে। এতিয়া এই জিনবিধক ৰঞ্জিৎ আৰু বাহাদুৰ জাতলৈ আনি অসমৰ দুই জনপ্রিয় জাতক নতুন ৰূপত কৃষকলৈ আগবঢ়াইছে। জাত দুবিধৰ উৎপাদন ৰঞ্জিৎ আৰু বাহাদুৰৰ দৰেই হোৱা বাবে নৈ কাষৰীয়া অঞ্চলত জনপ্রিয়তা লাভ কৰা দেখা গৈছে।

            এই নতুন জাতসমূহ সকলো অঞ্চলতে সমানে সুলভ হৈ উঠিবলৈ কিছু সময়ৰ আৱশ্যক হ’ব পাৰে। সেয়ে কৃষকসকলে এক বিশেষ কৌশল অৱলম্বন কৰি তেওঁলোকৰ প্রিয় ৰঞ্জিৎ আৰু বাহাদুৰ জাত দুটাৰ বুঢ়া কঠীয়া ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে। ইয়াৰ বাবে ইতিমধ্যে সাজু হৈ উঠা ৩০ দিনীয়া কঠীয়াখিনি এডৰা মাটি বোকা কৰি ঘনাই  (১৫ ইঞ্চি X ১৫ ইঞ্চি) ৰুই থব লাগে। মূল পথাৰ সাজু হোৱালৈ এইভাগ কঠীয়াৰ যতন লৈ থাকিলে ৬০ দিনীয়া কঠীয়াও ব্যৱহাৰ কৰিব পৰা যায়। এই কৌশলটোৰ আন দুটামান সুবিধা হ’ল---দ্বিতীয়খন তলীত কঠীয়াই পোখা মেলিব, যিবোৰ ভাঙি ৰোব পাৰি; কঠীয়াৰ গাঁঠি নধৰে; কঠীয়া সোনকালে সঁজাল ধৰে আৰু সচৰাচৰ ব্যৱহাৰ কৰা বুঢ়া কঠীয়াতকৈ উৎপাদন ভাল হয়।  

       আলোক চিত্র: ডঃ ছাদিকুল হুছেইন, ডঃ সঞ্জয় চেতিয়া, ডঃ মুন ৰফিক

         

       বি:দ্র:- আগ্রহী কৃষকে উল্লেখ কৰা জাত কেইবিধৰ বাবে আঞ্চলিক কৃষি গৱেষণা কেন্দ্র, তিতাবৰ আৰু অসম কৃষি বিশ্ববিদ্যালয়, যোৰহাটৰ উপৰিও প্রতিখন জিলাত থকা কৃষি বিজ্ঞান কেন্দ্রৰ লগত যোগাযোগ কৰিব পাৰে।   

       ম’বাইল: ৯৪৩৫১৩৫৬৩১

                

        

সৌভাগ্যশালী বাঁহগছৰ সাজোন-কাচোন:::Lucky Bamboo

সেউজী ধৰণী

সৌভাগ্যশালী বাঁহগছৰ সাজোন-কাচোন

ডঃ মীন্তি গগৈ

       উদ্ভিদ জগতৰ লগত মানব জাতিৰ সর্ম্পক অভিন্ন। উদ্ভিদে জীৱ জগতৰ বাবে খাদ্য, বস্ত্র, বাসস্থান নির্মাণৰ বিভিন্ন সামগ্রীসমূহ যোগান ধৰি ব্যৱহাৰিক দিশত অনন্য অৱদান আগবঢ়াই অহাৰ লগতে মানব জাতিৰ আত্মিক উৎকর্ষ সাধন প্রক্রিয়াটো এক গুৰুত্বপূর্ণ ভূমিকা পালন কৰি আহিছে। বিভিন্ন ঠাইৰ ধর্মীয়, সংস্কৃতিৰ লগতে কিছুমান উদ্ভিদ ওতঃপ্রোতভাৱে জড়িত হৈ আছে। হিন্দুধর্মত দেৱদাৰু, আহঁত, বেলগছ, তুলসী, কদম, পলাশ, বকুল, শেৱালি অশোক, চন্দন ইত্যাদি গছৰ ৰোপন আৰু প্রতিপালন কৰি মানুহে ভগবান বিষ্ণুৰ আর্শীষ লাভ কৰে বুলি বিশ্বাস কৰে। বৌদ্ধ, খ্রীষ্টান, ইছলাম আদি ধর্মতো অতিশয় পূজিত উদ্ভিদৰ ওপৰত নিৰবচ্ছিন্নভাৱে চলি থকা বৈজ্ঞানিক বিশ্লেষণে প্রতিজোপা গছৰ বিষয়ে বিভিন্ন তথ্য দাঙি ধৰিবলৈ সমর্থ হৈছে।

      মার্কিন ৰাষ্ট্রীয় বিজ্ঞান আৰু মহাকাশ প্রতিস্থানে (NASA) এলানি গৱেষণাভিত্তিক তথ্যৰ যোগেদি কেইবিধ মান বিশেষ উদ্ভিদ যেনে:- মানিপ্লান্ট, পিচলিলি, স্নেক প্লান্ট, চালকুঁৱৰী, বটচন র্ফান, স্পাইডাৰ প্লান্ট, লেডিজ প্লাম, উইপিং ফিগ, ক্রিচেন্থিনাম আদি তুলনামূলকভাৱে সৰু অথচ সমৃদ্ধিশালী গছ মানুহে ঘৰৰ ভিতৰত ৰোপন কৰি অধিক সুফল পাব পাৰে বুলি মত পোষণ কৰিছে। উক্ত প্রতিস্থানে আগবঢ়োৱা তথ্যমতে আমাৰ চৌপাশে যদি প্রতি এশ বর্গফুটৰ অন্তৰালত একোজোপা গছ ৰোপন কৰিব পৰা যায় তেন্তে ই নিশ্চিতভাৱে এক eco-friendly অর্থাৎ সুহৃদ প্রকৃতিক পৰিবেশ সৃষ্টি কৰিব পাৰে। এনে গছবোৰ ঘৰ নাইবা কার্য্যলয়ৰ আভ্যন্তৰীণ কক্ষত ৰোপন কৰিলে কোঠাত থকা বিভিন্ন ধৰণৰ আচবাব-পত্র, যন্ত্রপাতি আদিৰ ব্যৱহাৰৰ বাবে হ’ব পৰা প্রদুষণ ৰোধ কৰাত সহায়ক হয়।

 আমাৰ সমাজতো ৰুচিসম্পন্ন ব্যক্তিসকলৰ মাজত ঘৰৰ বাহিৰে–ভিতৰে ৰাখিব পৰাকৈ টাবত কৰা উদ্ভিদৰ জনপ্রিয়তা অতি বেছি। তেনে এবিধ উদ্ভিদ হ’ল “সৌভাগ্যশালী বাঁহ” (Lucky Bamboo)। বিভিন্ন আকাৰ দিব পৰা এইবিধ  সুন্দৰ অলংকাৰিক গছৰ উপস্থিতিয়ে ঘৰলৈ সুস্বাস্থ্য, সুখ-শান্তি, দীর্ঘজীৱিতা তথা অনন্য সম্পদ কঢ়িয়াই আনে বুলি বহুলোকে বিশ্বাস কৰে। চীনদেশীয় শিল্পকলাৰ অন্যতম এইবিধ গছৰ একো একোটা সাজোন ফেংচুই শাস্ত্রমতে এখন ঘৰৰ বাবে অত্যন্ত মূল্যবান সম্পদ। গছজোপাৰ গা-গছডাল বাঁহ গছৰ দৰে গাঁঠিযুক্ত হোৱাৰ বাবে ইয়াক “বাঁহ” বোলা হয় যদিও ই প্রকৃততে বাঁহ গছৰ প্রজাতি নহয়। এইবিধ ড্রেকেয়েনা ছেন্দ্রৰিণা (Dracaena sanderiana) নামেৰে পৰিচিত শতমূল প্রজাতিৰ উদ্ভিদ। গছবিধ কেৱল মাত্র ২-৩ ফুটহে ওখ হয়। বিশেষকৈ পানীৰ মাধ্যমত ৰোপন কৰা গছজোপাত যেতিয়া দুসপ্তাহমানৰ ভিতৰতে পোখা ওলাই বাঢ়িবলৈ ধৰে তেতিয়া উক্ত পোখাযুক্ত অংশ কাটি মাটিত ৰোপন কৰি তাৰ বংশ বিস্তাৰ হ’বলৈ দিব পৰা যায়। বাকী ৰৈ যোৱা অংশ চিচাৰ পাত্রত পৃষ্ঠভাগৰপৰা ২-৩ ইঞ্চি ওপৰলৈ পানী দি ডুবাই কেইটামান সৰু সৰু শিলগুটি দি এটা সুন্দৰ আকষর্ণীয় সাজোন পাব পাৰি। এইবিধ গছৰ শ্রীবৃদ্ধিৰ বাবে কোনোধৰণৰ ৰাসায়নিক কিম্বা জৈৱিক সাৰ প্রয়োগ কৰাৰ প্রয়োজন নাই। ইয়াৰ পৰিবর্তে ব্যৱহাৰ কৰা পানীৰ প্রতি অধিক গুৰুত্ব দিব লাগে। মৃদু পানী যেনে:- বৰষুণৰ পানী , ফিলটাৰৰ পানী আদি এইবিধ গছত ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে। কঠিন পানীত দ্রৱীভূত হৈ থকা  ৰাসায়নিক দ্রব্যসমূহহে এনে গছৰ বৃদ্ধিত বাধা জন্মায়। বহুতো ঠাইত একুৰিয়ামত  এইবিধ গছ ৰোপন কৰি সৌন্দর্য্যবর্দ্ধনৰ লগতে মাছৰ স্বাস্থ্য সুনিশ্চিত কৰাত গুৰুত্ব দিয়া দেখা যায়। সম্বন্বিত পদ্ধতিৰে কৰা এনে প্রক্রিয়াৰ যোগেদি একোখন ঘৰৰ ভিতৰত মহৰ প্রকোপ কম কৰিব পাৰি।

“সৌভাগ্যশালী বাঁহ” মাটি অথবা টাবত ৰোপন কৰিব পৰা যায়। তাৰবাবে  সহজে পানী যোগান ধৰিব পৰা ঠাই নির্বাচন কৰিব লাগে। সূর্য্যৰ পৰোক্ষ পোহৰ পৰা ঠাই যেনে:- ঘৰৰ আভ্যান্তৰীণ অংশ এইবিধ গছৰ বাবে অতি উত্তম। আনহাতে বেছি ৰ’দ বা উষ্ণ জলবায়ুত গছজোপাৰ পাত হালধীয়া হৈ শুকাই যায়।

 ঘৰৰ অভ্যান্তৰীণ ভাগত ৰখা এনে গছৰ সাজোনৰ আটাইতকৈ উল্লেখনীয় দিশটো হ’ল শিল্পীগৰাকীয়ে সাজোনত ব্যৱহাৰ কৰা মুঠ ঠাৰিৰ সংখ্যা। গছজোপাৰ  দুটা ঠৰিযুক্ত এটা সাজোনে মৰম আৰু সুখী জীৱনৰ আহ্বান কৰে। সেয়ে এনেধৰণৰ সাজোন এজনে আনজনক অতি আন্তৰিকতাৰে উপহাৰ দিয়ে। তিনিটা ঠাৰিৰ সাজোনে সম্পদ, দীর্ঘজীৱন আৰু ব্যৱসায়িক উন্নতিৰ ইংগিত দিয়ে। আনহাতে এইবিধ গছৰ চাৰিটা ঠাৰিৰ সাজোন ব্যৱহাৰ কৰা নহয়। কাৰণ এনে সাজোন দুভাগ্যৰ প্রতীক বুলি বহুতে বিশ্বাস কৰা হয়। পাঁচটা ঠাৰিৰ সাজোনে শুভশক্তি, প্রজ্ঞাত্মক সৃষ্টি, শাৰীৰিক, আবেগিক আৰু আধ্যাত্মিক উন্নতি সুচায়। সেইদৰে ছয়ডাল ঠাৰিৰ সাজোন সম্পদ বৃদ্ধি, সাতডাল ঠাৰিৰ সাজোন সুস্বাস্থ্য আৰু আঠডাল ঠাৰিৰ সাজোন প্রজনন শক্তিৰ প্রতীক বুলি ভবা হয়। কোনো লোকে যদি নডাল ঠাৰিৰ সাজোন উপহাৰ হিচাপে লাভ কৰে তেন্তে সেয়া তেওঁ সৌভাগ্য সমাগত বুলি জ্ঞান কৰে। ফেংচুই শাস্ত্রৰ মতে সৌভাগ্যশালী বাঁহৰ সাজোন এটা ঘৰৰ পূব কোণত ৰখাৰ ব্যৱস্হা কৰিলে পৰিয়ালৰ সদস্যসকলৰ সুস্বাস্থ্য আৰু দক্ষিণ-পূব কোণত ৰাখিলে পৰিয়ালটোলৈ ধন-সম্পত্তিৰ আগমণ সুচায়।     

বর্তমান একোখন ঘৰত একোটা সুন্দৰ পৰিবেশ সৃষ্টিৰ বাবে সেউজীয়া উদ্ভিদৰ উপস্থিতি অত্যন্ত প্রয়োজন বুলি কব পাৰি। লোকবিশ্বাসৰ আর্বতত বন্দীহৈ থকা “সৌভাগ্যশালী বাঁহ” নামেৰে স্বীকৃত গছজোপাই প্রকৃতার্থত আমালৈ কিবা বার্তা কঢ়িয়াই আনক বা নানক সেয়া গুৰুত্বপূর্ণ কথা নিশ্চয় নহয়। কিন্তু আমি নিশ্চিতভাবে কব পাৰো যে ঘৰৰ অভ্যান্তৰীণ সৌন্দর্য্য বৃদ্ধিৰ বাবে যদিহে এটি সেউজীয়া আবেশ সৃষ্টি কৰিব খোজো তেন্তে সৌভাগ্যশালী বাঁহ এবিধ অতি উত্তম প্রকৃতিৰ উদ্ভিদ আৰু ইয়াৰ সাজোন- কাচোন এক অনন্য সুন্দৰ কলা।  

ম’বাইল- ৮৬৩৮৮৪৪৫৯৫

কোমল চাউল---অসমৰ এক সম্পদ::: Komal Chaul (Soft rice) , A Pride of Assam

সেউজী ধৰণী

কোমল চাউল---অসমৰ এক সম্পদ

ড: ছাদিকুল হুছেইন

সময়ৰ লেখেৰে আঠাৱন্ন বছৰৰ আগৰ কথা। আমি চতুর্থ শ্রেণীৰ ছাত্র।   সাধু এটা শিক্ষকজনে ছাত্র এজনক পাঠ কৰিবলৈ দি আমাক শুনি যাবলৈ কৈছিল। সাধুটোৰ মাজৰ অংশ এটাত ছাত্রজনে পঢ়া কথাখিনিৰ দৃশ্যটো কেনে হ’ব পাৰে বুলি ভাবি থাকোঁতেই শিক্ষকজনে সুধিছিল-“ল’ৰাহঁত কোমল চাউল খাই পাইছ নে।” কি আচৰিত, ময়ো এই কোমল চাউল খোৱাৰ কথাটোকে ভাবি আছিলোঁ। সাধুটোত গাঁৱৰপৰা নগৰলৈ অহা লোকজনে গামোচাত বান্ধি অনা কোমল চাউলখিনি পুখুৰীৰ পানীত কিছু সময় তিয়াই খাবলৈ লোৱাৰ কথাখিনি আছিল। পানীত তিয়াই চাউল খাই নেকি? আচৰিত যেন লগা কথা। শিক্ষকজনৰ প্রশ্নৰ উত্তৰ নিদি আমি প্রায়বোৰেই মনে মনে আছিলোঁ যদিও দুজনমানে কোমল চাউল খাই পোৱাৰ বুলি কৈছিল। তাকে দেখি শিক্ষকজনে কৈছিল-“তহঁত নগৰীয়াবোৰে ক’ত খাবলৈ পাবি। দোকানত এইবোৰ কিনিবলৈ পোৱা নাযায়। খাবলৈ হ’লে গাঁৱলৈ যাবি।” ইয়াৰ পাছত তেখেতে কোমল চাউল কি, কেনেকৈ খাব পাৰি আদি কিছু কথা কৈছিল। পাছত বন্ধু এজনৰ ঘৰলৈ যাওঁতে প্রথম কোমল চাউলৰ জলপান খাবলৈ পালো। ইয়াৰ পাছত অ’ত ত’ত কোমল চাউলৰ সোৱাদ লৈছোঁ আৰু এইবিধ জলপানৰ সুবিধা, উপকাৰীতা আদিৰ বিষয়ে আলোচনা কৰিছোঁ। পাছলৈ কৃষি বিজ্ঞানৰ ছাত্র হিচাপে এইবিধ চাউলৰ বিষয়ে কিছু কথা জানিবলৈ সুবিধা পালোঁ আৰু কর্মজীৱনত চাউলবিধৰ অধিক তথ্য পাবলৈ সক্ষম হ’লোঁ। সৌসিদিনা জানিব পাৰিলোঁ যে নামনি অসমত “বোকা চাউল” নামেৰে পৰিচিত এইবিধ চাউল অসমৰ সম্পদ হিচাপে বিবেচিত হৈ ভৌগলিক সূচক (Geographical Indication –চমুকৈ GI) লাভ কৰিছে, যাৰ বাবে অসমবাসী আজি গৌৰৱান্বিত। তীব্র প্রতিযোগীতাৰ মাজেৰে অসমলৈ এই গৌৰৱ কঢ়িয়াই আনিবলৈ সক্ষম হোৱা সকল ধন্যবাদৰ পাত্র। এনে এক পটভূমিত অসমৰ এই সম্পদবিধৰ বিষয়ে আহৰণ কৰা কিছু তথ্যৰ ভাগ পঢ়ুৱৈসকলক দিবলৈ বিচাৰছোঁ।

কোমাল চাউল কি?

এইবিধ চাউল সিজোৱাৰ পৰিৱর্তে পানীত কিছু সময় তিয়াই থলে খোৱাৰ উপযোগী হৈ পৰে। কেৱল মাত্র পানীত তিয়াই থলে খোৱাৰ উপযোগী হৈ পৰা গুণটোৰ বাবে চাউলবিধক Magical Rice, Soft Rice, Instant Rice, Soak and Eat Rice আদি নামেৰেও জনা যায়। সাধাৰণতে দৈ গাখীৰ, ক্রীম, গুৰৰ আদিৰ লগত খোৱা কোমল চাউল নিমখীয়া আঞ্জাৰ লগতো ইয়াক খাব পাৰি। বিৰল গুণৰ অধিকাৰী কোমল চাউল বিষয়ে ইতিমধ্যে বহুতো তথ্য গোট খাইছে। এই তথ্যবোৰৰ বিষয়ে জনাৰ আগেয়ে চাউলৰ বিষয়ে সাধাৰণ ভাৱে দুটামান কথা জানি লওঁ আহক।

আমি যাক চাউল বুলি কওঁ সেয়া হ’ল প্রধানকৈ এমাইল’য আৰু এমাইল’পেকটিন নামৰ দুবিধ শ্বেতসাৰৰ সমস্তি। এমাইল’পেকটিন বেছি থাকিলে ভাত আঠাযুক্ত হয়। এনে আঠাযুক্ত চাউলক ইংৰাজীত Glutinous Rice কোৱা হয়। অসমীয়াত কওঁ বৰা চাউল। এই শ্রেণীৰ চাউলৰ শ্বেতসাৰ ভাগ সম্পূর্ণভাৱে এমাইল’পেকটিনৰে গঠিত হ’ব পাৰে বা ইয়াত কেতিয়াবা অতি নগণ্য পৰিমাণৰ এমাইল’য থাকিব পাৰে। ভাৰতবর্ষৰ উত্তৰ-পূর্বাঞ্চলৰ ৰাজ্য কেইখনৰ উপৰিও পূব আৰু দক্ষিণ-পূব এচিয়াৰ দেশবোৰত এনে আঠাযুক্ত চাউল পোৱা যায়। আনহাতে এমাইল’য বেছি থাকিলে ভাত আঠাযুক্ত নহয় বাবে এই শ্রেণীৰ চাউলক Non-Glutinous Rice বোলা হয়। উদাহণ হিচাপে মাচুৰী, ৰঞ্জিৎ আদি। এই দুবিধৰ উপৰিও বৰা চাউলৰ লগত যথেষ্ট সাদৃশ্য থকা এক শ্রেণী চাউল আছে যিবিধ কেৱল অসমত পোৱা যায়। এইবিধত বৰা চাউলতকৈ বহুত বেছি পৰিমাণৰ এমাইল’য থাকে, যাৰ বাবে সিজালে ভাত কম আঠাযুক্ত হয়। এইবিধ চাউলক অসমীয়াত কোৱা হয় চকোৱা চাউল। আনহাতে জহা, বাচমতি আদি চাউলত এমাইল’য বেছি থকাৰ উপৰিও ২-এচিটাইল ১-পাইৰ’লিন নামৰ ৰাসায়নিক পদার্থবিধ থকাৰ বাবে গন্ধযুক্ত হয়।

অসমত এমাইল’য বেছি থকা শ্রেণীৰ চাউল ভাত ৰান্ধিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰাৰ বিপৰীতে এমাইল’পেকটিন বেছি থকা আঠাযুক্ত বৰা চাউল জলপান তথা পিঠা-পনা প্রস্তুত কৰাত ব্যৱহাৰ হয়। দূৰ অতীজৰেপৰা বিভিন্ন ৰন্ধনশৈলিৰে প্রস্তুত কৰা এই খাদ্য সম্ভাৰখিনি অসমৰ সম্পদ। চাউলৰপৰা মুড়ী, চিৰা আদি ভাৰতৰ আন প্রদেশতো প্রস্তুত কৰে যদিও তেওঁলোকে Non- Glutinous শ্রেণীৰ চাউলহে ব্যৱহাৰ কৰে, যাৰ বাবে এইবোৰৰ সোৱাদ অসমত আঠাযুক্ত  চাউলেৰে প্রস্তুত কৰা সামগ্রীসমূহতকৈ বহুত কম। আনহাতে চকোৱা চাউলৰে প্রস্তুত কৰা কোমাল চাউল পৃথিৱীৰ ক’তো পাবলৈ নাই।

কোমল চাউলৰ প্রস্তুত প্রণালী

      অসমৰ জনপ্রিয় এইবিধ চাউলৰ প্রস্তুত প্রণালী অঞ্চল বিশেষে সুকীয়া হোৱা দেখা যায়। সেইদৰে কোমল চাউল প্রস্তুত কৰিবলৈ বৰা আৰু চকোৱা দুয়োবিধ চাউলেই ব্যৱহাৰ কৰা হয় যদিও চকোৱাৰ কোমল চাউলৰ মান উৎকৃষ্ট। এইখিনিতে উল্লেখ কৰিব পাৰি যে বৰা চাউলত মূল্যসংযোজন কৰি যি ভজা চাউল প্রস্তুত কৰা হয় সেইবিধো পানীত তিয়াই থলে খাবৰ উপযোগী হৈ পৰে বাবে বহুতে ভজা চাউলক কোমল চাউল বুলি কোৱা দেখা যায়। যি কি নহওক, সচৰাচৰ দেখি থকা কোমল চাউল প্রস্তুত কৰা পদ্ধতি এটাৰ ঢাপ কেইটা এনে ধৰণৰ---

১) চকোৱা ধানখিনি কোঠাৰ উষ্ণতাত ৩-৪ দিনমান তিয়াই পতান আদিবোৰ আঁতৰাই পানীখিনি নিগৰাই লব লাগে।

২) এতিয়া ডাঙৰ কেৰাহী এখনত পানী লৈ ধানবোৰ ফাটি যোৱাকৈ সিজাব লাগে।

৩) ধান ফাটিলে কেৰাহীৰ পানী নিগৰাই ধানখিনি কিছু ঠাণ্ডা হ’বলৈ দি টান ৰ’দত একেদিনাই শুকুৱাব লাগে। একে ৰ’দতে নুশুকালে ভাল কোমল চাউল পোৱা নাযাব। সেয়ে এই দিশটোৰ প্রতি বিশেষ ভাৱে লক্ষ্য ৰাখিব লাগে।

৪) ভালদৰে শুকুৱা ধানখিনি মিলত খুন্দি বা ঢেকীত বানি চাউল উলিওৱা লাগে।

৫) চাউলখিনি বস্তা বা কলহত ভৰাই থৈ ব্যৱহাৰ কৰাৰ সময়ত ঠাণ্ডা বা গৰম পানীত কিছু সময় তিয়াই থলে খাবৰ উপযোগী হৈ উঠিব। অৱশ্যে ঠাণ্ডা পানীত গৰম পানীতকৈ কিছু সময় লব।

      দূৰ অতীতত কোনো উদ্যোমী ব্যক্তিয়ে উদ্ভাৱন কৰা প্রস্তুত প্রণালীৰ কিছু সাল-সলনি ঘটাই বর্তমান অসমৰ বিভিন্ন অঞ্চলত কোমল চাউল প্রস্তুত কৰি থকা হৈছে। কেইটামান দহকৰ আগলৈকে সহজে উপলব্ধ নোহোৱা এইবিধ সামগ্রী লাহে লাহে সুলভ হ’বলৈ ধৰিছে যদিও গুণগত মানদণ্ড উন্নতি কৰাৰ প্রয়োজন আছে। আনহাতে কিছু বছৰৰ আগেয়ে পৰীক্ষাগাৰত সামগ্রীবিধৰ প্রস্তুত প্রণালী এটা উদ্ভাৱন কৰা হৈছে (Dutta H, Mahanta C.L. 2014)। এই প্রস্তুত প্রণালীটো সকলো দিশৰপৰা গ্রহণযোগ্য হৈ উঠিলে কোমল চাউলৰ গুণগত মানদণ্ডৰ মাজত দেখা দিয়া পার্থক্য কিছু হ্রাস পাব বুলি আশা কৰিব পাৰি। ইতিমধ্যে কোমল চাউলৰ জলপানত থকা পুষ্টিকৰ উপাদনসমূহৰ বিষয়ে জানিব পৰা গৈছে (Das et al 2005)। আনহাতে এইটোও জানিব পৰা গৈছে যে অধিক উৎপাদনক্ষম চকোৱা ধানৰ জাত উদ্ভাৱনাৰ কাম অসম কৃষি বিশ্ববিদ্যালয়ত চলি আছে (Ahmed T. ব্যক্তিগত যোগাযোগ)। প্রায় শেষ পর্য্যায়ত থকা এই গৱেষণাই কোমল চাউলক আন এক মাত্রা প্রদান কৰিব।

 কোমল চাউলকলৈ কিছু বিভ্রান্তি

      অসমৰ চকোৱা ধান পৃথিবী বিখ্যাত। এইবিধ ধানৰ বিভিন্ন জাত ৰাজ্যখনৰ বিভিন্ন অঞ্চলত সিঁচৰিত হৈ থকাৰ লগতে ইয়াৰ বহুকেইটা জাত ৰাষ্ট্রীয় তথা আন্তঃৰাষ্ট্রীয় পর্য্যায়ত সংৰক্ষিত হৈ আছে। এইবিধ ধানৰপৰা এক নির্দিষ্ট প্রণালীৰে প্রস্তুত কৰা সামগ্রীবিধক “কোমল চাউল” কোৱা হয়। বহুতে ভবাৰ দৰে কোমল চাউল  ধানৰ কোনো জাত নহয়। কিন্তু “আঘোণী বৰা” নামৰ বৰাৰ জাতটোক “কোমল চাউল” নাম দিবলৈ চেষ্টা কৰি থকা দেখা গৈছে। “আঘোণী বৰা”ৰপৰা ভজা চাউল কিম্বা কোমল চাউল প্রস্তুত কৰিব পৰা যায়। কিন্তু এই জনপ্রিয়  অধিক উৎপাদনক্ষম বৰাৰ জাতটোক “কোমল চাউল” নামকৰণ কৰিব নোৱাৰি। কোমল চাউল হ’ল বৰা বা চকোৱা ধানৰপৰা বিশেষ পদ্ধতিৰে প্রস্তুত কৰা এবিধ সামগ্রী (Product)।

      বোকা চাউল বা কোমল চাউলে GI লাভ কৰাৰ পাছত অসমৰ এইবিধ সম্পদে সকলোৰে দৃ্ষ্টি আকর্ষণ কৰিব ধৰিছে। কাৰণ GI লাভৰ প্রতিযোগিতাত অসমৰ বাহিৰৰ দল কিছুমানো আছিল। সেয়ে বহিঃজগতত এই বাতৰিয়ে কেনে প্রভাৱ পেলাইছে জানিবলৈ ইণ্টাৰনেটত বহোঁতে এটা অতি আচৰিত ধৰণৰ কথা পঢ়িবলৈ পালো। দুগৰাকী বিজ্ঞানীয়ে ২০১০ চনত “Komal Chaul---A potential Candidate for Geographical Indication” শীর্ষক লেখাটোৰে আমাক জানিবলৈ দিছে যে ভাৰতীয় সৈনিকে ১৯৬০ চনত হিমালয়ৰ উচ্চ শিখত অৱস্থিত হৈ যুদ্ধ কৰোঁতে কোমল চাউল খাইছিল লগতে বিজ্ঞানীদ্বয়ে জনালে যে অসমৰ অঘৰী জনজাতি বড়োসকলে এইবিধ চাউল খাদ্য হিচাপে গ্রহণ কৰে আৰু সেইবাবে ধানবিধৰ খেতি কৰে। তেখেতসকলৰ তথ্য মতে “আঘোণী বৰা” “ভোগালী বৰা” “ঢকুৱা” এনে কেতবোৰ কোমল চাউলৰ জাত আৰু ইবোৰৰ ভিতৰত “আঘোনী বৰা” অতি জনপ্রিয় (Samaddar S G, Samaddar A B. 2010)। এইখিনি তথ্য যে সম্পূর্ণ মিছা সেয়া আমি সকলোৱে বুজি পাইছোঁ। কিন্তু ইণ্টাৰনেটত উপলব্ধ হৈ থকা এই তথ্যই বর্তমানৰ লগতে ভৱিষ্যতৰ প্রজন্মলৈকো এক ভুল তথ্যৰ যোগান ধৰি যাব যিটো আমি নিবিচাৰোঁ। সেয়ে এই তথ্য ইণ্টাৰনেটৰপৰা বিলোপ কৰিবলৈ আমি জোৰ দিব লাগিব। ইয়াৰ বাবে কেনেদৰে আগবাঢ়িব লগিব সেয়া সচেতন মহলে চিন্তা কৰিব বুলি আশা কৰিলোঁ। 

      কোমল চাউলকলৈ উদয় হোৱা আন এক প্রশ্নই মোৰ দৰে বহুতকে চিন্তাত পেলাইছে। উজনি অসমত কোমল চাউল নামেৰে পৰিচিত সামগ্রীবিধ নামনি অসমত বোকা চাউল নামেৰে জনাজাত বুলি জানি আহিছোঁ আৰু সেই নামেৰেই সামগ্রীবিধে GI লাভ কৰিছে। কিন্তু বিজ্ঞানী মহলত চকোৱা ধানৰপৰা প্রস্তুত কৰা সামগ্রীবিধক অসমীয়াত কোমল চাউল আৰু ইংৰাজীত Magical Rice, Soft Rice, Instant Rice, Soak and Eat Rice আদি নামেৰে জানে আৰু লেখা-মেলাত এই নামবোৰ ব্যৱহাৰ হয়। বোকা চাউল নাইবা Boka Chaul নামেৰে ধানবিধ বিজ্ঞানী মহলত পৰিচিত নহয়। সেয়ে বহুতে ধান/চাউলবিধৰ বিষয়ে জানিবলৈ যোগাযোগ কৰোঁতে উত্তৰ দিবলৈ অসুবিধাত পৰিছোঁ। আনহাতে কোনো কোনোৱে বোকা চাউলক বুজাবলৈ ইংৰাজীত Mud Rice লিখাও চকুত পৰিছে। এনে হ’লে চাউলবিধ সিজোৱাৰ পাছত বোকা বা লেই সদৃশ হৈ পৰা বুজাব, যিটো প্রকৃততে নহয়। সেয়ে কোমল চাউল Soft Rice হিচাপে পৰিচিত হোৱাৰ দৰে বোকা চাউল Mud Rice হিচাপে যেন পৰিচিত নহয় তাৰে আশা কৰিলোঁ। ইয়াৰ উপৰিও কোনো কোনোৱে কবলৈ প্রয়াস কৰিছে যে বোকা চাউল আৰু কোমল চাউলৰ মাজত বহুখিনি সাদৃশ্য থাকিলেও দুয়োবিধৰ প্রস্তুত প্রণালীৰ মাজত পার্থক্য আছে। নামনি অসমৰ জিলাকেইখনত পোৱা এইবিধ ধানৰ প্রজাতিৰ লগত কোমল চাউলৰ প্রজাতিৰ পার্থক্য আছে বুলিও প্রকাশ পোৱা দেখিবলৈ পাইছোঁ। এনে হ’লে বোকা ধান/চাউলৰ বিষয়ে অধিক গৱেষণা কৰাৰ থল আছে। যিকি নহওক এইবিধ চাউলৰ ব্যৱসায়িক দিশটোলৈ লক্ষ্য ৰাখি সকলো আগবাঢ়িলে কৃষক তথা ৰাজ্যৰ অর্থনীতি সবল হোৱাৰ পূর্ণ সম্ভাৱনা আছে আৰু কৃষকৰ কৃষিৰ প্রতি জাগি উঠা অনীহা ভাৱ কিছু আঁতৰ হ’ব বুলি আশা কৰিব পৰা যায়।

তথ্যসূত্র:

১) Das P, Neog P, Laishram P D, Gogoi M. 2005. Nutrient composition of some cereals and pulses based recipes of Assam, India. J Hum Ecol, 17(4): 237–246.

২) Dutta H, Mahanta C L. 2014. Laboratory process development and physicochemical characterization of a low amylose and hydrothermally treated ready-to-eat rice product requiring no cooking. Food Bioprocess Technol, 7: 212–223.

৩) Samaddar S G, Samaddar A B. 2010. Komal chaul: A potential candidate for geographical indication. J Intellec Prop Rights, 15: 214–219.

৪)Ahmed T. মুখ্যবিজ্ঞানী, আঞ্চলিক কৃষি গৱেষণা কেন্দ্র, অসম কৃষি বিশ্ববিদ্যালয়, তিতাবৰ। 

--------------------------------------------------------------------------------

ম’বাইল- ৯৪৩৫১৩৫৬৩১;  ID: sadik2Crs@yahoo.co.in

সফলতাৰ কাহিনী-২::Small Tea Garden (STG) --- A success story

সেউজী ধৰণী

সফলতাৰ কাহিনী-২

ক্ষুদ্র চাহখেতি --- সফলতাৰ এক কাহিনী

ডঃ মদন টাপৰীয়া

১৯৭৮ চনৰ আগভাগৰ কথা। কেইমাহমানৰ আগতে চাহ কৃষি কৰ্ম আৰু প্ৰযুক্তিবিদ্যা বিভাগত যোগদান কৰিছোহি মাত্র। সহকর্মীৰূপে পালো ডঃ অনিৰুদ্ধ ডেকাক। আমি দুয়ো একেটা ৰূমতে বহো।

এদিন বিভাগীয় মুৰব্বী ডঃ প্রফুল্ল বৰা ছাৰে আমাক দুয়োকে মাতি পঠিয়ালে। তেখেতৰ ৰুমলৈ গৈ দেখোঁ ভকতৰ দৰে দীঘল চুলিৰ ব্যক্তি এজন ছাৰৰ কোঠাত বহি আছে। পিন্ধনত ধুতি, চোলা। ডিঙিত এখন গামোছা। বৰা ছাৰে  আমাক চিনাকি কৰাই দিলে... এখেত শ্ৰীযুত সোনেশ্বৰ বৰাদেৱ, কৃষি মন্ত্ৰী।

অসমৰ কৃষি মন্ত্ৰী ! ছাৰৰ ৰুমত!! কি আচৰিত কথা !!!

নমস্কাৰ জনাই আমি ঠিয় হৈ থাকিলোঁ। মন্ত্রী মহোদয়ে আমাক বহিবলৈ কোৱাত কিছু আঁতৰৰ চকী দুখনত আমি বহি পৰিলোঁ। একো বুজিব নোৱাৰি বৰা ছাৰলৈ চাই থাকোঁতে তেখেতে জানিবলৈ দিলে যে মন্ত্রীজনাই অসমৰ কৃষকৰ দ্বাৰা চাহ কৰোৱাবলৈ চিন্তা কৰি আমাৰ কাষলৈ আহিছে। গতিকে এনে খেতিৰ সম্ভাৱনীয়তা তথা লাভ-লোকচানৰ বিষয়ে জানিবলৈ বিচাৰিছে।

চাহখেতিৰ বিভিন্ন দিশৰ বিষয়ে ছাত্র হিচাপে আমি কিছু কথা পঢ়িলো আৰু শিকিলো। কিন্তু আন খেতিৰ বিষয়ে পঢ়োতে লাভ-লোকচানৰ হিচাপ এটা জনাৰ দৰে চাহখেতিৰ ক্ষেত্রত তেনেদৰে কোনো হিচাপ জনাৰ উপায় আমাৰ নাছিল। Garden training-লৈ যাওঁতেও বাগিচা কতৃপক্ষই এইবোৰ তথ্য দিয়াৰপৰা বিৰত আছিল। এয়া তেওঁলোকৰ বিজনেছ ছিক্ৰেট..!

আলোচনাৰ সময়ত আমি এই কথাটো উনুকিয়াই দিয়াত মন্ত্রী মহোদয়ে জানিব বিচাৰিলে যে এনে তথ্য বিশ্ববিদ্যালয়ে গনণা কৰি তৈয়াৰ কৰি উলিয়াব নোৱাৰে নে..? বৰা ছাৰে ক’লে যে এয়া পৰা যায়। তাৰ পাছত চাহখেতিৰ বিষয়ে বহুতো আলোচনা হ’ল আৰু শেষত চাহখেতিৰ লাভ-লোকচানৰ হিচাপটো গণনা কৰি উলিওৱাৰ গুৰুভাৰটো আমাক দিয়া হ'ল।

বৰা ছাৰৰ পৰামর্শমতে বিভিন্নজনৰ লগত ডাটা বিচাৰি যোগাযোগ কৰা হ’ল। এইবোৰ বৃহৎ কোম্পানীৰ। এনেবোৰ ডাটা কৃষকৰ বাবে সমানে প্রযোজ্য নহ’ব পাৰে। তথাপিও এটা ৰিপর্ট প্রস্তুত কৰা হ’ল। এই ৰিপর্ট ওপৰত ভিত্তি কৰি কৃষি মন্ত্রীজনে বিধান সভাত যুক্তিৰে সকলোকে পতিয়ন নিয়াই অসমৰ কৃষকৰ বাবে চাহখেতি কৰাৰ বাট মুকলি কৰে। অৱশ্যে চাহখেতিক কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে restricted cropৰ শ্ৰেণীত ৰখাৰ বাবে এই খেতিৰ বাবে টি বোৰ্ডৰ অনুজ্ঞা পত্ৰ ল'ব লাগিছিল। কিন্তু সেই সময়তে জনতা চৰকাৰৰ পতন ঘটাত ৰাজনৈতিক সদিচ্ছাৰ অভাৱত অসমৰ কৃষকে চাহখেতি কৰিব পৰা কথাটো তাতে তল পৰিল..!

সময় বাগৰিল...। ১৯৮৮ চনৰ কথা। ড: প্রফুল্ল বৰা চাৰ তেতিয়া  বিশ্ববিদ্যালয়ৰ উপাচাৰ্য। সেই সময়ত আমি মন কৰিলো যে অসমত অ'ত ত'ত কেইবাজনো খেতিয়কে চাহ খেতি কৰি আছে। কাৰিকৰী দিহা পৰামৰ্শৰ অভাৱত বাগিচাবোৰ ঠনধৰি উঠা নাই। আমি স্ব-ইচ্ছাৰে তেওঁলোকৰ কাষ চাপিলো। বৰা ছাৰক এই বিষয়ে কোৱাত তেখেতে বৰ ভাল পালে আৰু বিভিন্ন পৰামর্শ দিয়ে ক্ষান্ত নাথাকি সেই সময়ৰ Director, Extension Education, ড: অনাদিৰাম বৰুৱা ছাৰলৈ ফ'ন কৰি নিৰ্দেশনা দি দিলে যে ...আমাৰ যেতিয়াই দৰকাৰ হয় বাগিচা পৰিদর্শন কৰিবলৈ গাড়ী এখনৰ ব্যৱস্থা কৰি দিয়ে যেন..!

বচ..কাম আৰম্ভ হৈ গ’ল। এই কাম সুকলমে পৰিচালনা কৰিবৰ বাবে  ড: ৰানা প্ৰতাপ ভূঞাঁক আমাৰ বিভাগত মকৰল কৰা হল..! বৰা ছাৰে এই কামটোক গতি দিবলৈ Tea Advisory Cell (for small tea growers) নামৰ এটা platform তৈয়াৰ কৰি দি ড: ৰানা প্ৰতাপ ভূঞাঁক আহ্বায়ক, মোক ভাৰপ্ৰাপ্ত অধ্যাপক, ড: অনিৰুদ্ধ ডেকা আৰু ড: সপোন বৰুৱাক সদস্য ৰূপে মনোনীত কৰি এই কামত আগবাঢ়ি যাবলৈ সুবিধা কৰি দিলে। বৰা চাৰৰে প্ৰচেষ্টাত সকলো stakeholder-ক লগত লৈ কেইবালানি মিটিং পতা হ'ল যাতে এই চাম কৃষক আগবাঢ়ি যোৱাত সুবিধা হয়।

বিশ্ববিদ্যালয়ে হাতত লোৱা এই আঁচনিখনত ঘনাই বাগিচা পৰিদর্শন কৰি থকাতো অতি জৰুৰী কথা। সেয়ে বৰা ছাৰে নিজৰ প্ৰচেষ্টাত টি বোৰ্ডৰ পৰা অনুদান আনি Maruti Gypsy এখন আমাক দিয়ে যাতে সঘনাই বাগিচাবোৰ পৰিদৰ্শন কৰিবলৈ সক্ষম হওঁ..!

প্রথমে ad-hoc ৰূপে গঠন কৰা Tea Advisory Cellক Small Tea Growers Advisory Programme নাম দি নতুন ৰূপ দিয়াত আঁচনিখনে এক নতুন মাত্রা পালে। এই আঁচনীৰ অতুলনীয় কাৰ্য ক্ষমতা আৰু প্ৰচেষ্টাত আজি ক্ষুদ্ৰ পৰ্যায়ৰ চাহখেতিয়ে এক বিপ্লৱৰ ৰূপ ললে। আজি সুদীর্ঘ ত্রিশ বছৰৰ পাছত (১৯৮৮-২০১৮) চাকৰি জীৱনৰ সফলতাৰ বিষয়ে জুকিয়াই চাই দেখোঁ যে অসমত চাহখেতিক "খেতিয়কৰ খেতি"লৈ ৰূপান্তৰ কৰাত যিসকল জড়িত হৈ আছে তাৰ ভিতৰত অসম কৃষি বিশ্ববিদ্যালয়ৰ অবদান অদ্বিতীয় বুলি কলে কোনো অত্যোক্তি কৰা নহ'ব। ভাবি ভাল লাগে যে এই সফলতাৰ আঁৰত আমিও জড়িত হৈ আছিলো। আজি ক্ষুদ্ৰ পৰ্যায়ৰ চাহখেতিৰ অৰিহনা অসমৰ সৰ্বমুঠ চাহ উৎপাদনৰ ৪২% আৰু অতি কম সময়ৰ ভিতৰতে এই অৰিহনা ৫০% অতিক্রম কৰিব বুলি আশা কৰিব পাৰি।

-------------------------------------------------------------------------